Eu tamén te creo C

C. Eu tamén te creo. 

Lendo a sentenza, calquera persoa con dous dedos de frente pode ler que houbo unha brutal agresión, unha violación salvaxe, e outros delictos como roubo e atentado  contra a intimidade.

Nin acato nin respeto a sentencia, nin entendo as xustificacións das asociacións profesionales dos xuíces, que cheiran a puro corporativismo. 

Can non come can.

Delictos agora impunes, grazas a unha sentenza inxustificable e impresentable. 

Tres novos textos dramáticos de Manuel Lourenzo editados por Xerais

Suite Artabria

Unha triloxía de Manuel Lourenzo 

Manuel F. Vieites

Faro da Cultura, Faro de Vigo

 Son tres en efecto, os textos que integran este volume, cos que o seu autor gañou en 2016 o Premio Álvaro Cunqueiro de textos dramáticos que cada dous anos convoca a Axencia Galega das Industrias Culturais, e que vén de editar Edicións Xerais de Galicia na colección Biblioteca Dramática Galega, xa polo número 22. É certamente cousa de mérito que un dos premios oficiais máis importantes das nosas letras, promovido desde a Consellería de Cultura, Educación e Ordenación Universitaria, que ten a finalidade explícita de potenciar a creación dramática, non teña carácter anual, pero cousas máis exquisitas e aberrantes se teñen visto neste país. Será que os autores e autoras escriben tamén con carácter bianual ou que ao mellor son dous os anos que leva escribir un texto dramático polo aquel dos diálogos e das didascalias. Son arcanos difíciles de explicar, pero máis aínda de entender. 

A Suite Artabria, está integrada por tres textos titulados Orzán,O fulgor das Atochas e Alerta na rúa do pozo, aos que o autor quere vincular por medio do concepto musical de suite, tendo como elo común e fío condutor o feito de daren conta de tres historias marcadas por seres tristes que viven vidas tristes, pero que aínda así están dispostos a facer o que for para sobrevivir, e manter viva a tristeza de todos os días. Nesa dirección, as tres historias comparten a súa capacidade probada para alimentar aqueles vellos seriais que se ían debullando aos poucos nun coñecido e moi popular semanario que, creado e dirixido por Eugenio Suárez Gómez, se editou en Madrid entre 1952 e 1987. Titulado El Caso, propoñía unha crónica de sucesos rechamantes, non sempre vinculados coa enorme diversidade formal do crime, e nalgunhas ocasións similares aos que agora alimentan programas televisivos con altos índices de audiencia, mesturando novas cun alto impacto emocional e figuras moi populares nas artes da rexouba, da cubillada e da murmuración.

Neste caso sen embargo estamos ante tres historias que se ben puideron ter acontecido, non temos constancia do seu carácter histórico ou de que tivesen pasado á esfera pública, se ben en moitas vilas e cidades do país teñen acontecido historias semellantes, que son moitos os segredos que se manteñen agochados. E por volvermos ao asunto da suite, tal vez a música que mellor lle acaía ao conxunto, sexa a do bolero, por moito que este sexa un xénero no que o saxo ocupa un lugar secundario cabo de pianos, guitarras e percusións. Boleros que falan de abandono, traizón e penar.

Dos tres textos, o máis logrado é o primeiro, onde se recrea unha historia de supervivencia na que interveñen tres homes e unha muller, sendo os homes un pai e os seus dous fillos, e sendo a muller, a moza dun dos fillos, logo acariñada co irmán do seu mozo, e finalmente forzada polo pai, quen reivindica con esa acción o seu rol de galo maior do infecto curral. Hai, de certo, unha considerable negrume en todo o conxunto, que en Orzánse volve arrepiante e mesmo abafante, e será por iso, ao mellor, que nos veñen á cabeza imaxes de pezas notables na súa negrume, sexan títulos do grand guignolfrancés tan popular a principios do século XX, sexan textos sobranceiros de Armado Cotarelo Valledor (Mourenza), Antón Villar Ponte (Os evanxeos da risa absoluta), ou Ramón María del Valle-Inclán (Cara de plata), sen esquecer a peza que Harold Pinter titulou The Homecoming, habitualmente traducida como De volta ao fogar.

Pois a esencia última desta drama de ribeira, e houbo un tempo en que o Orzán era tal cousa, radica nos cambios de fortuna que se van producindo cando Carlos, e despois Antón (o pai), volven ao fogar onde vive Berto na compaña da nai, que desaparece, e cos amores de Rus, que vai e vén. A volta de Carlos fai que determinados acontecementos se precipiten, e a chegada do vello e inerme Antón fai que todo o castelo de naipes de desfaga. Como dixemos, un asunto que de ser coñecido, alimentaría páxinas e páxinas do antedito semanario. Un texto excelente, que como levamos dito, arrepía. Parabéns a autor e editor por esta magnífica peza de literatura negra. 

Un conflito global

Certamente nas tres pezas que integran o tríptico hai referencias claras a barrios e lugares da cidade herculina, mais non é menos certo que esas historias poderían ter acontecido ou podería situarse en calquera outra cidade galega; en Vigo, por exemplo. Nomes coma Orzán, As Atochas, A Torre ou Os Castros teñen resonancias múltiples, que aumentan de forma considerable ao dicirmos Monte Alto, Labañou, O Papagaio, Palavea ou Sagrada Familia. Falta, non obstante, a paisaxe humana, esa longa ringleira de persoas, condutas e formas de vida, que constituían emerxencias, por veces brutais, das moitas problemáticas que padecían os habitantes deses barrios, non tanto marxinais canto marxinados. Bótase a faltar, nos tres textos de Lorenzo, a presenza coral da colectividade para que a idea de ruta iniciática que reclama o autor cunha certa afouteza, e que tanto apreciaba o xurado do premio no seu ditame colla corpo e sentido.

E mesmo así, aínda sen a presenza de todas esas persoas con carne e desexo, os tres textos están a falar das desgrazas cotiás das xentes do común, desafiuzadas de por vida antes de naceren, pois tal é o destino dos que habitan os mundos que as elites sitúan da banda dos que perden. Robin Soans é autor dun texto notable, A State Affair, no que recrea o mundo no que viviu a dramaturga Andrea Dunbar, nun barrio desfeito da cidade derruída de Bradford, noutrora unha gloria da industria téxtil inglesa. Escoitando aos amigos de Andrea falar de fracasos e esperanzas, de drogas e violencia, non era tan difícil situármonos en tantos e tantos barrios de tantas cidades que viron como o slogan do “No future!” se facía realidade. Tamén agora esa ausencia de futuro segue a ser o conflito da maioría. Na Coruña, en Vigo, en todas partes.

El techo de cristal. Sylvia Plath, Anne Sexton & Laura Rubio Galletero

Benditas poetas malditas

Quebrando teitos

Manuel F. Vieites

Faro da Cultura, Faro de Vigo

Quixo Fortuna que nos días últimos do mes de febreiro caera nas miñas mans un texto especialmente suxestivo por motivos varios. El techo de cristal, publicado en 2017 por Antígona, do que é autora Laura Rubio Galletero, precedido dunha introdución de Margarita Borja, recrea momentos cruciais na vida de dúas mulleres que partillan conversa e Martinis na barra dun bar, a do Boston Ritz-Carlton, pois as dúas asisten a un curso de poesía que imparte Robert Lowell na Universidade de Boston nos primeiros meses de 1959. Son Sylvia Plath e Anne Sexton, gañadoras de cadanseu Premio Pulitzer, e vinculadas co movemento do “confesionalismo”, que inauguran William de Witt Snodgrass con Heart’s Needle(1959), e Lowell con Life Studies (1959).

O título da peza semella estar tirado da novela que Plath publica en 1963, The Bell Jar, onde describe as experiencias e vivencias de Esther Greenwood, unha moza que gaña un posto de bolseira nun xornal de Nova York. Na súa peripecia e padecementos abrollan as dificultades de calquera muller para adaptarse a un mundo masculino onde os roles están fortemente predeterminados, polo que cómpre respectar o estereotipo máis axeitado para non saír do rego marcado; roles asentados na etiqueta “filla de”, “amiga de”, “señora de”, que sitúan a persoa baixo unha campá de cristal da que resulta difícil escapar. Na conversa de Anne e Sylvia agroman as dificultades para lograr una adecuada combinación de roles, quer na esfera pública quer na privada. Por iso só lles queda a rebelión, na procura da perfección, na provocación, no suicidio. 

Sylvia Plath e Anne Sexton son na actualidade dúas poetas de recoñecido prestixio na Academia, mais os camiños que tiveron que facer e desfacer foron especialmente duror por motivos diversos en cada caso, aínda que haxa un denominador común como é a súa condición de mulleres bravas nun mundo de lobos. Lembremos que por volta de 1968 Tammy Wynette situaba nos primeiros lugares das listas de éxito unha canción, “Stand by your man”, que reflectía unha maneira dominante de ver un mundo no que o home era o dono do poder, se ben a cantiga remataba cunha frase que daba moito para pensar ao dicir que despois de todo un home non é máis que un home, como ben mostra Anne Sexton nun poema titulado “Housewife” (1962).

A peza consta de 14 escenas, sendo sete as que transcorren na barra do Ritz, e as outras sete recollen momentos diversos que serven para presentar outros tempos, espazos e participantes nunha mestura de historias que nos falan de poesía, psiquiatría, degoiros, esperanzas e frustracións. Atendendo á construción da trama cabería pensar que xira arredor de Sylvia Plath, pois sobre ela se constrúen escenas transcendentais: a primeira, na que Anne Sexton, mentres soa “Love Me Do”, dos Beatles, vai ao garaxe na procura de Morte; a terceira, cando o poeta Ted Hudges enfronta a dimensión dramática da herdanza enorme que a súa muller lle lega trala súa morte en 1963, montes e moreas de poemas nos que latexa unha vontade inequívoca de ser quen de escribir o poema perfecto; a segunda que serve para presentar un dos temas centrais da peza, a necesidade de vehicular un torrente de experiencias e vivencias a través dunha forma poética nova, pero utilizando igualmente palabras e imaxes novas, lonxe do canon e de vellas formulas académicas. Velaí a proposta de Anne de comezar un exercicio, pedido por Lowell no curso ao que asisten, a partir da palabra “cinseiro”, unha tónica en toda a súa carreira, como mostra o poema titulado “For John, who begs me not to enquire further”. Outro dos temas centrais vai ser a finalidade da poesía, que no caso de Plath se vive como amor incondicional por unha beleza que sabe imposible, e no de Sexton como unha vía de escape fronte a unha tolemia provocada por un mundo no que non atopa acomodo. As dúas ansiando o verso “irrefutable, implacable, desmedido, excesivo”, que Plath tanto admiraba en Ezra Pound, segundo escribe nos seus diarios

En 1971 Don MacLean presentaba “Vincent”, canción homenaxe a Van Gogh na que lembraba que o mundo en que lle tocara vivir non era o máis axeitado para unha persoa tan excepcional coma el. Buscar un camiño propio, lonxe das sendas establecidas pola academia, foi a causa de que tantas creadoras gañasen a condición de malditas e levasen unha vida marcada pola precariedade, a incomprensión e a marxinación. Así o deixou escrito Paul Verlaine en Les Poètes maudits(1884), onde recrea a vida de seis creadores entre os que figura Marceline Desbordes-Valmore (1786-1859), actriz e poeta, unha precursora. Benditas mulleres, por abrir tantos camiños na vida e na arte.

Anne e Sylvia

Hai textos que teñen a poderosa virtude de iluminar aspectos especialmente transcendentais da peripecia e da condición humana. Este que acabamos de ler serve, cando menos, para realizar una viaxe arredor do que foi a renovación da poesía norteamericana a mediados do século XX, cando aparecen voces como as de John Berryman ou Allen Ginsberg. Tamén acerta a mostrar as vicisitudes da voz feminina nun mundo adverso, pois en moitas ocasións os discursos máis progresistas acaban por manter as marcas dun androcentrismo case xenético, como se ilustra na creación do colectivo teatral británico Monstrous Regiment, cando as mulleres foxen dunha escena dominada polos homes para montar a súa propia. Loitas aínda por gañar.

Serve igualmente para analizar similitudes e diferenzas na formulación de dúas poéticas ben diferentes pero animadas por un mesmo desexo, a necesidade de afirmarse na creación e na procura dun estilo propio, marcado por esa vocación confesional que as converte en precursoras evidentes de formas escénicas contemporáneas nas que a expresión dun EU sen caretas colle especial relevancia, como acontece con Yoko Ono, con Marina Abramovic, con Angélica Lidell. Finalmente, as relacións entre Ted Hudges e Sylvia Plath, sendo poetas, invitan a indagacións de moi diverso tipo, desde as puramente literarias ás máis biográficas. Simbiose, convivencia, ou depredación? Aquí en Galicia, hai casos, e entre eles o de Rosalía de Castro e Manuel Murguía. Quizais unha das mellores virtudes de textos coma este é que despois da lectura a cabeza non para, pois son invitacións abertas a novas lecturas, experiencias e coñecemento.