.jpg)
Tartufo no Centro Dramático
Galego
Algunhas preguntas
Manuel F. Vieites
Desde Faro da Cultura, Faro de Vigo
En 1804 o escritor e poeta Manuel
José Quintana, impulsor das Cortes de Cádiz e da Constitución de 1812 (razón
pola que sería encarcerado tralo retorno de Fernando de Borbón), publicaba na
revista Variedades de Ciencias,
Literatura y Artes unha recensión da peza de Moratín, La Mojigata, na que presentaba un conxunto de cuestións
especialmente relevantes en relación co rol da crítica literaria, que a día de
hoxe non perderon actualidade, e menos onda nós. Satisfeito a medias cos
resultados, mostraba as súas dúbidas a respecto do camiño a tomar na súa
análise, pois se criticaba o texto podería entenderse como un ataque persoal a
un autor prezado e se o gababa podería verse como adulación inxustificada. Bandas
teatrais e literarias sempre as houbo.
A inquietude de Quintana viña pola súa
insatisfacción cun texto que propoñía unha crítica moderada, pero que ao mesmo
tempo non deixaba de ser un modelo de composición dramática abeirado a un
realismo que ilustrados radicais coma el querían potenciar naquel proxecto transformador
de signo liberal que xamais puido ser, pola dura oposición das forzas do Antigo
Réxime. Lembremos que Quintana foi un dos autores do denominado Informe Quintana, presentado en 1813,
seguindo o Informe Condorcet de 1792,
e no que se propoñía unha Lei Xeral de Instrución Pública de signo
decididamente progresista.
En países cun sistema teatral
plenamente normalizado, a crítica das artes e da cultura cumpre un papel
fundamental, como mecanismo necesario para establecer diálogos e debates arredor
do que acontece nun determinado ámbito, para (in)formar aos espectadores e para
propiciar que os creadores poidan ter os necesarios retornos na recepción dos
seus traballos. Nos países en que esa situación non se dá, onde o sistema
cultural está en obras (por veces mesmo en período de cimentación), a crítica a
miúdo se considera unha agresión, un exercicio vaidoso de quen non vale para
outra cousa, unha declaración de ignorancia, ou simplemente unha maneira de
gañar notoriedade a conta dos demais; por veces mesmo se entendeu como ofensa á
patria. En tales circunstancias a crítica é aínda máis necesaria, especialmente
para aprender a mirarnos nos espellos do mundo e nos nosos, malia o que se diga
nas redes sociais.
Tártufo,
espectáculo que vén de presentar o Centro Dramático Galego, con dirección de
Carles Alfaro, invita a unha reflexión profunda en relación ao rol que debe
cumprir tal institución, pois non cabe entendela como un brinquedo para entreter
as xentes do teatro e evitar as súas protestas, ou como fonte de emprego digno
nunha profesión marcada onda nós pola precariedade (fóra non é así). O Centro
Dramático Galego debe ser, na nosa opinión, unha factoría cultural asentada na
defensa da tradición e na promoción da innovación, desde a investigación
(tecendo as redes e parcerías que se
precisen). E para iso non serven espectáculos como este Tartufo, que deixa no espectador unha sensación de desleixo de
considerarmos dous aspectos esenciais na súa configuración: (1) unha dramaturxia
errática que non acerta a actualizar o texto e que pola súa volta provoca que a
posta en escena acabe por insinuar un non-lugar que sitúa o texto fóra de calquera
contexto; (2) unha dirección de actrices e actores insuficiente para compensar os
desequilibrios que non derivan das capacidades (que as había e moitas) senón de
maneiras diferentes de enfrontar o personaxe, ante a falta dun estilo
interpretativo preciso, que, pola súa vez, determina os elementos de
significación cos/nos que traballa o actor/actriz, xerando un eclecticismo
imposible e un círculo vicioso. Falta, en suma, ambición artística, pero tamén
ambición política, a que mostrou Molière cando ideou unha proposta escénica que
tantos amargores lle causou, pois a obra ten a virtude de non deixar monicreque
con cabeza. Falta tamén, que todo se debe dicir, que o Centro Dramático Galego
teña un estatuto propio, como calquera compañía institucional en calquera país
do mundo, para operar coa autonomía que demanda a creación artística.
Camiños por andar
Para mirarnos nos espellos do mundo,
e desde un país como Galicia, ao mellor pagaba a pena considerar todo o
traballo que se leva feito desde o Royal Court Theatre de Londres, un teatro
dedicado a potenciar a dramaturxia propia, e velaí os nomes de Arnold Weskler,
Edward Bond, Caryl Churchill, Sarah Daniels ou Sarah Kane, sen esquecer que alí
tamén se presentaron os primeiros espectáculos en inglés con textos de Brecht,
de Ionesco ou de Sartre. Non se trata dun modelo a imitar, senón a considerar,
tamén na súa independencia fronte ao poder político.
Pois a clave está en ver o que unha
compañía de teatro financiada con orzamentos públicos pode e debe facer para
situar o teatro do país á altura dos teatros dos países da contorna, o que
esixe procurar sinais de identidade e desenvolver liñas de traballo propias,
que definan con claridade un selo propio, e non falamos dunha maneira galega de
facer teatro senón dunha maneira de facer teatro desde Galicia, o que demanda,
en primeiro lugar, unha maior atención á dramática propia, e textos hai e direi
un: Á outra banda do Iberr, de Xohana
Torres.
Por iso no Royal Court, cando
ventaban os aires da posmodernidade que anunciaba a morte do vello teatro,
seguiron co seu proxecto. E aí seguen, mentres a posmodernidade esmorece coa
regalía do posteatro asentado na posverdade. Un andazo post- para unha
posGalicia das elites conservadoras, que o posteatro é máis de dereitas que o
vello teatro de sempre. Á outra banda do
Iberr, en Alepo.
