maderne / crítica literaria e teatral... E POLÍTICA

un espazo para partillar críticas, comentarios, reseñas e outros documentos sobre literatura, teatro, arte, cultura..., amenizado por Manuel F. Vieites




domingo, 31 de enero de 2016

Susana Díaz, esa mujer de derechas

Comentarios políticos (IV)

Cuando es hombre se le llama "fala barato", pues hablan por hablar y mucho. Cuando es mujer se le llama "lareta" o "lercha", por idéntizas razones. 

Y en estos momentos en que tanto nos estamos jugando, bueno sería que personas como Susana Díaz tuviesen el coraje de ejercer la prudencia, sobre todo cuando se tiene el pasado que se tiene, como protegida de Chaves y de Griñán, que tuvieron que renunciar a sus sillas por lo que todo el mundo sabe, aunque haya cosas difíciles de demostrar. Los ERE son una verguenza que afecta al PSOE en Andalucía, y quienes tuvieron mando en plaza y nada hicieron, bien harían en ejercer la prudencia en su oralidad desbocada.

Susana Díaz es la folclórica del PSOE andaluz, esa mujer que se arrebuja con la bandera de Andalucía en un ejercicio de populismo trasnochado, carpetovetónico, rancio... Pura derecha. Con ella el PSOE acabará como el PASOK, y si no al tiempo. El caciqueo menudo hace estragos en Andalucía, como lo hace el señoritismo, dos males de esa tierra. Susana Díaz debería tener un poco de sentido común, que es mucho lo que nos estamos jugando. Sabrá esa señora lo que es un gobierno de progreso?

miércoles, 27 de enero de 2016

Shut up, Mr. González! Go and play with Mr. Slim!

Comentarios políticos (III)

Ya esta bien! Si como dicen se ha comparado un cortijo, váyase al cortijo y disfrútelo, pero déjenos en paz! 

Que tanto interés tiene en que gobierne el Partido Popular? Será por las eléctricas, o por las telefónicas? Tiene miedo acaso que se tire de la manta? 

Ya escuchó al Sr. Gabilondo? Déjenos en paz, Sr. González.

Kichi, Pemán, la memoria historia, el populismo y la ignorancia podemita

Comentarios políticos II

En la dictadura franquista, pues en España hubo una dictadura franquista, hubo de todo: fusilados, asesinados, exiliados, escapados, escondidos, negados..., pero también hubo indiferentes, colaboradores forzados, y colaboradores felices y complacidos, como José María Pemán. 

Unamnuno se arrepintió muy pronto de su actitud transigente y se enfrentó al novio de la muerte, con una afirmación que hoy más que nunca es pertinente: Viva la inteligencia!

No se ofende a la historia al decir que Josá María Pemán fue un colaborador activo de la dictadura granquista, y uno de sus mayores defensores, y que fue un activo impulsor de la Cofradía del Nazareno de Cádiz, a la que donó una imagen de la Virgen. Se ofende a la memoria histórica al no decirlo, al no reconocerlo.

En La Coruña, el nuevo gobierno municipal, en cumplimiento de la normativa relativa a la memoria histórica, cambió el nombre de una plaza dedicada a un tal Millán Astray. En Cadiz, hay un teatro que sigue llevando el nombre de ese colaborador del franquismo. Y el alcalde, un tal Kichi, se hace el sordo, hace juicios literarios bizarros y más propios de un necio en lides literarias, tal vez porque quiera estar al sol y a la sombra, a las duras y a las maduras, que ya no hay izquierdas y derechas. La grandeza moral de una persona se nota en esas pequeñas cosas, en ese reconocimiento a la historia, a esa historia tan nefasta que nos ha traído hasta aquí. 

Ana Fernández, concejala de Izquiera Unida en el ayuntamiento de Jerez, ha sido denunciada por los familiares de José María Pemán. Un ejemplo de valor y coraje el de Ana Fernández. Desde aquí nuestra solidaridad por su valentía. Kichi, de qué vas tío? Devuelve la medalla esa del Nazareno y cambia el nombre del teatro. No seas memo. Kichi, no seas memo. 

Se acompaña el comentario de una estampa de Castelao dedicada a los mártires del 36, los defensores de la República. Te enteras, Kichi? La República. Esto no es una chirigota, Kichi.

sábado, 23 de enero de 2016

Lembrando a David Bowie, músico, actor...

Encomio de David Bowie

A actor agochado

Manuel F. Vieites


Nestes días en que se celebra a obra de David Robert Jones, máis coñecido como David Bowie, non está de máis reparar nun dos acontecementos máis importantes na súa vida escolar, cando o alumnado de primaria en moitos condados británicos tiña que enfrontar un exame de nivel coñecido como Eleven Plus. O tal exame era o que decidía o percorrido posterior do alumnado, especialmente no ensino público, que contemplaba tres tipos de centros de secundaria, e constituía un dos puntos fortes da Reforma educativa de 1944, elaborada por un tal Richard Austen Butler, político conservador criado nunha familia de altos funcionarios ao servizo da Coroa Inglesa na India. Aínda que a Lei de Educación de 1944 supuxo a extensión da educación secundaria a amplos segmentos da poboación, como en España a Lei de Educación do 70, no seu espírito latexaba unha fonda visión clasista da educación, moi vinculada con cuestións de estirpe.

David foi enviado a Bromley Technical High School, hoxe Ravens Wood School, onde traballaba Owen Frampton, director do departamento de artes e pai do músico Peter Frampton, un dos integrantes da banda Humble Pie. Un profesor a quen Bowie lembrará con admiración polo seu papel inspirador na hora de descobrir e de poñer en valor as capacidades que todo alumno posúe, sen excepcións. Alí tamén estudará George Underwood, pintor e deseñador gráfico, autor de portadas de discos para Bowie, Tyrannosaurus Rex, The Fixx, ou Procul Harum. A traxectoria destes tres artistas, e a de moitos outros, pon de manifesto que determinadas probas a certas idades están fóra de lugar.

Decidido desde ben novo pola música, en 1967 Bowie coñece a Lindsay Kemp, un artista asentado na danza cunha sólida formación adquirida en Bradford College e con mestres como Hilde Holger, coreógrafa experimental, e Marcel Marceau, e moi influenciado pola cultura xaponesa, en particular pola música de Toru Takemitsu. Xa nese mesmo ano David participa como actor e compositor musical no espectáculo de Kemp, Pierrot in Turquoise. Helen Marie Thian e Moss Garden, na colectánea David Bowie: Critical Perspectives (2015), sinalan que do coñecemento do teatro clásico xaponés, e da idea do onnagata (actor que interpreta mulleres), podería derivar a paixón primeira de Bowie pola androxinia, tan evidente en personas escénicas como Ziggy Stardust.

Kemp, autor de espectáculos notables como Flowers, A Midsummer Night’s Dream, ou Nijinski, e profesor no Dance Centre de Covent Garden, terá unha influencia notable na dimensión escénica coa que Bowie deseña os seus concertos, como tamén a vai ter o movemento dos Arts Lab, espazos de encontro, ensaio e creación artística que se estenden a mediados dos anos sesenta por Inglaterra e Europa, nos que conviven creadores de moi diferentes disciplinas, o que xerou interesantes colaboracións e mestizaxes. Nos primeiros anos en Londres, Bowie traballa e ensaia no Drury Lane Arts Lab, e alí arranca esoutra súa traxectoria como actor, especialmente no cine, con Michael Amstrong en The Image (1967), ou en teatro, con The Elephant Man (1980).

Consonte o que naquela altura se comezaba a mostrar nas accións e presentacións escénicas, con Alan Kaprow ou artistas do grupo Fluxus como Charlotte Moorman, quen en 1969 presenta TV Bra for Living Sculpture, Bowie explora o concepto de persoa escénica que desenvolve de forma sublime ao longo da súa carreira, mesmo nese último vídeo seu, Lazarus. Dicía Cristina Domínguez que moitos choramos a Bowie porque con el aprendemos a bailar, como aquel Rebel, Rebel, que soaba en España en 1974 sen que a nosa pouca habelencia en linguas nos permitise entender a fantástica impostura que contiña. Imposturas aínda hoxe moi necesarias, fronte a simulacros vellos e novos.

Space Oddity

O dito exame, o Eleven Plus, tan querido a vellos coñecidos nosos como J. I. Wert e Monserrat Gomendio, e a outros curandeiros educativos, diferenciaba, coma Platón, entre os saberes dignos dos cidadáns, a ciencia pura, e o facer propio dos metecos e dos escravos, ou tecnoloxía. Sen embargo, as más das veces ten unha dimensión tan cuantitativa que só serve para medir mediocridades moi ben adestradas e mellor amestradas.

Pois ben, aquel rapaz ao que non permitiron ir a unha “grammar school”, reservada aos elixidos, foi quen de mostrar con requintada precisión en tan só dous versos dunha fermosa canción, aquilo que Thomas S. Kuhn explicaría como “cambio de paradigma” en The Structure of Scientific Revolutions (1962), pois cando Major Tom sae da cápsula espacial comproba que “the stars look very different today”, dado que o mundo se ve desde unha perspectiva diferente á que temos desde a terra. Unha boa ensinanza para a clase política toda.Velaí o que implica un cambio de paradigma, a mesma realidade vista con outros ollos, con outra óptica, con outra mirada. Unha mostra máis de como David Bowie soubo encher de intelixencia e de sabedoría moitas das súas cantigas, mesmo aquelas que semellan máis lúdicas, e como mostra velaí temos The Man who sold the World (1970), que tanto nos fai lembrar a Borges e que aínda hoxe moita xente atribúe a Kurt Cobain. Grazas amigo David.

domingo, 10 de enero de 2016

Contra la miseria imperante, contra la estulticia insultante, contra quienes olvidan que los seres humanos existen. Contra las banderas, por los pueblos... palabras sabias de un viejo anarquista



Comentarios políticos (I)

En estos momentos en que en España entera, de Cataluña a Andalucía, de Galicia a Valencia, de Madrid a Barcelona, de Sevilla a Logroño impera el espectáculo de la "liquidez" posmoderna, de la estulticia discursiva de los unos y de los otros, de los capitalistas y de los llamados anticapitalistas, de la registradora y del coplero marimoreno, de los nacionalistas todos de uno y otro signo (Franjo Tudjman, viejo nazi, Je me suviens), tan solo preocupados del palmo de tierra ante sus narices y de su very little and very tiny taifa..., no está de más recuperar un viejo artículo de Ricardo Mella, que nos sitúa ante la raiz de nuestros problemas todos: la burremia indecible de los viejos y de los nuevos que sucuMBRen atraídos por el rico manjar del doce fare niente de la política de alto standing. A pesar de las poses y de los simulacros, gratamente felices de tomar su parte en el pastel y en el pasteleo. 

Como cantaba Georges Brassens:
 Le jour du Quatorze Juillet
Je reste dans mon lit douillet.
La musique qui marche au pas,
Cela ne me regarde pas.

LOS QUE IMPERAN
Ricardo Mella
A medida que adquiere el burguesismo su pleno desenvolvimiento, se acrecienta el imperio de los mediocres.
En todos los órdenes de cosas triunfan las medias tintas, lo indefinido, lo anodino. En el de las ideas, las mayores probabilidades de éxito corresponden a los que carecen de ellas. En el de los negocios y el trabajo, a los que, ignorándolo todo, parecen saber de todo. El fenómeno es fácilmente explicable.
La burguesía se ha dado buenas trazas para que todas las actividades y capacidades sociales concurran a la casa de la peseta. Ha sentado como axioma que para ser buen comerciante es un estorbo la abundancia de conocimientos. Ha reducido a máquinas de trabajo a los productores. Ha convertido en sirvientes a los artistas y a los hombres de ciencia. Ha suprimido el hombre y lo sustituyó por el muñeco automático. El resultado ha sido fatalmente la multiplicación de las nulidades con dinero. Dentro de poco gobernarán los imbéciles. El triunfo es totalmente suyo.
La fatuidad de estos horrendos burgueses que llenan la vía pública con su prosopeya y su abultado vientre; la soberbia de estos burdos mercachifles que apestan a grasas y flatulencias; el ridículo orgullo de estos sapos repugnantes que graznan con tono enfático, son las tres firmes columnas de la mediocridad vencedora.
Por donde quiera, el hombre inteligente, el artista, el estudioso, el sabio, el inventor, el laborioso, tropiezan indefectiblemente en esas moles de carne de cerdo con atavío de personas. Son la valla que cierra el paso a toda labor creadora, a toda empresa de progreso, a todo intento de innovación.
Para la burguesía es pecaminoso pensar alto, sentir hondo y hablar recio. No hay derecho a ser persona.
Serviles de nacimiento no transigen con quien no se someta a su servidumbre. Poco a poco van poniendo a todo el mundo bajo el rasero de su mísera mentalidad. Y así dirigen la industria gentes ineptas; gobiernan el trabajo hombres inhábiles; está en manos de los más incapaces la función destructiva de las riquezas; de los más torpes, la administración de los intereses. Sobre todo esto se levanta la categoría privilegiada de los holgazanes avisados que maneja el cotarro público.
Si algún hombre de verdadero valor alcanza la cumbre, allá arriba se degrada, se envilece y claudica. Prontamente va a engrosar el numeroso ejército de la mediocridad triunfante.
No se pregunta a nadie cuánto sabe y para qué sirve, sino cuánto tiene en dinero o en flexibilidad de espinazo. Poseer o doblarse bastante para poseer: he ahí todo.
Con semejante moral los resultados son, en absoluto, contrarios al desarrollo de la inteligencia y de la actividad. Por debajo de la aparatosa fachada del progreso y de la civilización, bulle la ignorancia osada, dueña y señora de los destinos del mundo.
Con semejante moral se convierten en estridencias de pésimo gusto las más sencillas verdades proclamadas en alta voz. Cualesquiera idealismos, aspiraciones o generosas demandas, son traducidas por la turba adinerada como delirios insanos cuando no como criminales intentos. La locura y la delincuencia empiezan donde acaba la vulgaridad y la ramplonería del burgués endiosado.
El imperio de los mediocres acabará con el vencimiento de la burguesía. Entre tanto será inútil disputarles el dominio del mundo.
(El Libertario, núm. 20, Gijón 21 de Diciembre de 1912.)

miércoles, 6 de enero de 2016

Vellas pezas do teatro galego: Charlón & Hermida


Mal de moitos

Unha peza para pensar o futuro

Manuel F. Vieites


Na historiografía da cultura pesan moito os discursos das academias e das elites que as conforman, que con frecuencia establecen un canon no que teñen cabida o que Pierre Bourdieu denominará produción restrinxida, cun alto capital simbólico, e do que queda excluída o que o sociólogo francés definiu “gran produción”, ámbito no que por veces se sitúa todo aquilo cunha orientación “comercial”, ou todo canto semella carecer do nivel de excelencia que se lle atribúe aos produtos canonizados. As academias e as súas elites elaboran o canon a partir dunha ideoloxía dominante, que define o que ten excelencia e o que carece dela, e nese xogo de poder hai discursos que son desprazados e minorados, e así lle aconteceu a Julio Cortázar, ao que a academia privou do Nobel e do Cervantes. Agravios.

Na historia da literatura dramática galega e do teatro en lingua galega, hai nomes que non podemos deixar de lembrar, por todo canto fixeron por darlle sentido ao adxectivo que cualifica os substantivos que vimos de utilizar. Ese é o caso de Manuel Sánchez Hermida (1888-1944), e de Euxenio Charlón Arias (1889-1930), pois como actores e dramaturgos foron protagonistas dunha das xeiras máis memorables do teatro de expresión galega e moito contribuíron a que unha tal cousa, tantas veces improbable, acabase por ser posible. Do mesmo xeito que o foi Xavier Prado Rodríguez (1874-1942), coñecido como “Lameiro”, dramaturgo “residente” da Coral de Ruada de Ourense, para a que escribiría pezas tan notables como A retirada de Napoleón, que trata dos chamdos deputados “cuneros”, ou Luís de Castromouro, que explica as razóns sociolóxicas do bilingüismo.

Aqueles dous mozotes, traballadores do comercio na cidade de Ferrol, iniciaron a súa andaina na escena da man de Eduardo Sánchez Miño, creador da primeira Escola Dramática Galega e dunha das primeiras propostas de residencia teatral en Galicia, a que quería poñer en marcha no Teatro Romea da cidade. Esa paixón pola escena continúa coa súa incorporación ao cadro de declamación de Toxos e Frores, que se presenta ao público en 1915, e nese mesmo ano, Charlón e Hermida, pois así serán coñecidos como parella artística, presentan Mal de moitos, sobre un texto homónimo da súa autoría, que se publica nese mesmo ano. 

Mal de moitos, cualificada como parrafeo polos seus autores, tipoloxía dramática moi popular naquela altura, recrea o diálogo entre un vello o e un mozote que volve á Terra despois duns meses na emigración, falando castrapo, vestido de maneira ben rechamante, e aparentando ser quen xamais podería chegar a ser. En efecto, velaí o mal de tantas e tantas persoas que ao ascenderen na escala social abandonan o uso da súa lingua, malia que polo acento co que falan a nova sempre nos rematen por dicir quen son e de onde veñen en realidade: galegos e galegas afectados polo mal da diglosia.

Como deixou escrito Laura Tato na súa magnífica Historia do teatro galego. Das orixes a 1936 (1999), Mal de moitos foi unha das pezas máis escenificadas no teatro anterior á Guerra Civil, como o foi Trato a cegas, tamén da súa autoría, ou O Fidalgo, de Xesús San Luís Romero (1872-1966), outro gran esquecido das nosas letras e da nosa literatura. Falamos de autores que dunha ou doutra maneira conseguiron que a lingua galega fose por fin unha lingua de cultura, capaz de se situar na esfera pública e en templos da arte tan importantes naquel momento como eran os teatros, aos que tamén trasladan discursos críticos en defensa dos máis esquecidos e marxinados. Por moito que o seu teatro tivese unha fasquía rexionalista e mesmo costumista. Bo sería que non permanezan para sempre na fonte do esquecemento, polo que aínda hoxe nos din da lingua nosa, a de Don Dinís.

Da arte vella do monólogo

Agora que por toda Galicia abrollan con forza decenas de persoas que fan da arte de contar monólogos vibrante profesión, e que recuperan e recrean ese vello costume de dicir historias, que segundo parece está na mesma base da recompilación a múltiples voces de textos como A Iliada, atribuída a Homero, non está de máis lembrar a importancia que esas persoas dedicadas á arte da palabra, e depositarias da poderosa tradición oral, tiveron nas culturas agrarias, ou en Irlanda, como mostraba William Butler Yeats na peza The King’s Threshold (1903). 

O monólogo, por veces na forma de “apropósito”, foi unha das tipoloxías dramáticas e teatrais máis cultivadas en Galicia nas primeiras décadas do século XX, especialmente polo feito de que para a súa escenificación non se precisaba máis que a presenza na escena do seu presentador. E como tales destacaron Alfredo Fernández (1875-1925), máis coñecido como Nan de Allariz, autor e actor en Recordos dun vello gaiteiro (1904) ou O zoqueiro de Vilaboa (1907), Heliodoro Fernández Gastañaduy (1858-1917), médico en Pontevedra e autor de Un vello paroleiro (1912), ou Avelino Rodríguez Elías (1872- 1958), un xornalista vigués que nos deixou Os catro túneles ou O embargo (1911). Historias para construír a Historia sen exclusións. Cousas de noso.