A tempestade imposible da compañía Voadora. Unha lene chuvieira, se acaso.

Shakespeare tuneado

ou

do teatro plástico

Manuel F. Vieites

desde Faro da Cultura

Calquera persoa que teña estado cabo dun Hispano Suíza T49 de 1929 admirará o saber facer da industria da automoción catalá, e seguramente lamentará que algunha unidade de tan fermoso automóbil acabe reconvertida nun arremedo do Eliminator de ZZ Top, na súa orixe un Ford de 1933. Por razóns similares, a recuperación e incorporación de textos clásicos á escena actual debería facerse cunha certa consideración á esencia mesma do texto, a que mostrou Jerzy Grotowski con El príncipe constante de Calderón, para crear en 1967 un dos mellores espectáculos do século XX e ao tempo recuperar un autor necesario, naquela altura ensumido polo Nacional Catolicismo.

Cando non se opera coa lóxica do texto, corremos o risco de habitar o baleiro, sen dramaturxia, sen dirección, sen interpretación. E vendo esta proposta de Voadora, que afirma ser A Tempestade de William Shakespeare, só cabe falar de lene chuvieira, pois nin hai mareira nin treboada. O que se mostra na escena pouco ten que ver coa arte na que tanto destacou Shakespeare, e máis cun xogo de variedades, algunhas afortunadas certamente. Falamos dun popurrí de ocorrencias, de escenas rechamantes que se van armando a partir do que cada quen sabe e pode facer, aínda que ningunha delas teña moito que ver co espíritu declarado da obra anunciada, o que pode provocar o “efecto Lucas”, formulado por Cortazar nun relato titulado “Lucas, sus desconciertos”, incluído en Un tal Lucas.

Vemos coreografías xa coñecidas, catro executivos nun campo de golf, unha proba a un actor que mostra competencias de bailarín, un repartidor de cervexa, unha magnífica escena de cante, e pesa a sensación de estarmos nun concerto de rock que só asoma como tal nos minutos últimos; comprobamos que meter unha moto en escena segue provocando estupor entre un público que aplaude a rabiar cando se berra “y que viva Alfredo Landa” (¡y olé!). Son cousas coas que a compañía Voadora, con dirección de Marta Pazos, lle mete un “tuneado” a unha das pezas máis complexas, difíciles e políticas de William Shakespeare, nun xogo metateatral que se volve ruído co seu decorrer. En efecto, contra a fin da cousa esta, un actor quéixase de que na cousa faltan cousas, e aparece o “efecto Lucas”, pois seguramente o espectador cun certo capital literario bote en falta a Shakespeare, porque se todo vai ben nos números de recheo, nas poucas escenas en que asoma a palabra do dramaturgo inglés o desatino inicial tórnase descomunal desastre. Un exemplo: aquel discurso magnífico no que Gonzalo describe a que sería República ideal apenas se escoita, e perde toda entidade ao estar fóra de calquera contexto; o seu carácter revolucionario e subversivo, tan acaído aos tempos estes, dilúese nunha xesticulación paifoca. Palabras roubadas.

Hai moitos anos, Tadeusz Kowzan estableceu unha posibilidade para considerar os signos que poden concorrer na escena, formulando o problema da natureza da teatralidade, explicando que hai maneiras diversas de combinar os elementos de significación para crear gramáticas escénicas e desenvolver estilos. A dramaturxia e a dirección de escena son disciplinas que poden operar en modo científico coa teatralidade, convertendo o espectáculo nun cuasi-experimento en que se manipulan elementos e variables para construír a gramática que elabora o discurso escénico. E todos os discursos son posibles, todos, especialmente o que deconstrúe, destrúe ou cuestiona a vella idea dun teatro vello: Wielopole Wielopole de Cricot 2, Accións de La Fura dels Baus, Woyzeck de Joseph Nadj, Crave de Vicky Featherstone, por exemplo. Mais non todo o mundo sabe facer eses discursos irreverentes e iluminadores, e cando se esquece esta cousa abrolla unha certa frivolidade e moita ornamentación oca e pretensiosa: o Pop Art, por exemplo, a manifestación máis conservadora da posmodernidade, da que deriva este teatro plástico, concepto sobre o que habemos volver.

Nothing to do with the other "plastic theatre", that of Tennessee Williams.           

Colaxes Pop

Entre os referentes que Miranda procura na mesa de seu pai Próspero, presentado como un máxico da escena, aparece un libro de Joko Ono, toda unha declaración de principios sobre os que se asenta unha poética suposta, feita do fume e das ocorrencias que tanto adora a aristócrata nipona. Magoa que entre eles non estivese The Craft of Play Directing de F. Curtis Canfield ou Cuaderno de Dirección Teatral, de Agapito Martínez Paramio. Pois un dos problemas evidentes desta chuvieira, radica en que xamais deixa de ser unha suma aleatoria de imaxes, como se na escena abondase con traballar a dimensión visual, esquecendo todo o demais. E así acontece que o texto non se sabe dicir ou se di cunha prosodia tan pobre que nin se escoita nin se entende.

Pero o maior problema deste cuasi concerto que asina como directora Marta Pazos é a sensación permanente e ominosa do dejà vu, pois é moi difícil non deixar de pensar nalgunhas cousas xa vistas na escena, coma aquel espectáculo que Alex Rigola dirixira no Lluire, titulado Ricardo III (mellor sería dicir Ricardo o do terceiro), por non falar doutras propostas máis recentes que non comentaremos. A arte máis Pop, con Warhol como recadador máximo, fixo da “cleptomanía” artística e da reciclaxe, unha maneira de ser e de estar no mundo. Unha forma de estar que tamén agroma na escena final, cando a música de fondo induce e incita o aplauso, o bater palmas propio dun concerto pop. Sen comentarios.