Xardín suspenso
Un espectáculo do CDG
M. F. Vieites
Unha exclusiva de Faro da Cultura
Quen teña mirado The Last Samurai (2003) seguramente admire a mestura de serenidade e destemida afouteza que destila o personaxe de Katsumoto Moritsugu, que, malia os tópicos, mostra aspectos básicos do bushido. A persoa que decide ter un dojo ou un karensansui ou participa da fonda filosofía que agochan, ou segue os ditados das moitas modas que nos asedian. Un síntoma. En calquera caso, o karensansui malia non ser lugar para a meditación, invita á procura da serenidade, da contemplación, do silencio interior, do pausado manexo do anciño para ir construíndo na area finos regos que tal vez sexan camiños para a enerxía que flúe no universo. Por iso en Xardín suspenso a aboa, coa sabedoría que sempre agroma da experiencia, é quen de comprender a natureza simbólica daquel espazo rechamante, mundo inerte de pedras e area para os máis. Porque a aboa escoita.
Quen teña mirado The Last Samurai (2003) seguramente admire a mestura de serenidade e destemida afouteza que destila o personaxe de Katsumoto Moritsugu, que, malia os tópicos, mostra aspectos básicos do bushido. A persoa que decide ter un dojo ou un karensansui ou participa da fonda filosofía que agochan, ou segue os ditados das moitas modas que nos asedian. Un síntoma. En calquera caso, o karensansui malia non ser lugar para a meditación, invita á procura da serenidade, da contemplación, do silencio interior, do pausado manexo do anciño para ir construíndo na area finos regos que tal vez sexan camiños para a enerxía que flúe no universo. Por iso en Xardín suspenso a aboa, coa sabedoría que sempre agroma da experiencia, é quen de comprender a natureza simbólica daquel espazo rechamante, mundo inerte de pedras e area para os máis. Porque a aboa escoita.
O karensansui
pode ser un indicio da comunicación patolóxica que sen ten instalado nunha
familia que nuns días verá destruído para sempre o fráxil equilibrio que tantas
veces se constrúe con roles sociais que non deixan de ser máscaras. O tema que
Abel Neves propón no texto co que se articula este espectáculo que dirixe
Cándido Pazó e presenta o Centro Dramático Galego, ofrece moitas arestas,
agocha unha complexidade moito maior da que resulta evidente. Unhas veces fai
que nos lembremos de A Electra acáelle o
loito, de Eugene O’Neill, outras fai que pensemos en Medea, de Eurípides, pero tamén en El arte de amargarse la vida, de Paul Watzlawick. O personaxe
central, Lucía, princesa constante ora tronante ora muda, semella unha cebola
vermella de Tropea e a súa peripecia pode interpretarse desde o heroísmo de
quen loita até a morte por un ideal imposible, cun pouso enorme de soidosa
saudade, ou desde a perversidade de quen reifica aos demais coa propia
reificación, perverso dobre vínculo.
Como nos mostrou o movemento da
anti-psiquiatría, os conflitos teñen unha dimensión sistémica; coa súa morte
Lucía procura a morte de canto a rodea.
Pero tamén se escoitan voces que
afirman que no texto de Abel Neves non hai máis do que se ve, que todo é
demasiado simple, que a complexidade ou os subtextos non teñen aquí acubillo,
que o que vemos é o que temos. De ser así, as patoloxías de Lucía, e as do seu
entorno familiar, aumentarían de forma exponencial: dúas realidades que se
negan. O autor mostra condutas, evitando as causas, pero as causas sempre
están, pois como dicía Pinter a veces os propios autores só poden dar conta do
que pasou, sen explicalo. Pois na peripecia de Lucía, para alén do conflito que
provoca a promesa incumprida de Mateo, desgraza coa forza das catástrofes
gregas apenas querida nun final de partida que a dilúe, tamén se reflicten outras
traxedias que estouran en tantas familias, a causa desas enfermidades estrañas
que acaban por desfacer o equilibrio psicofísico das persoas, mentres o entorno
asiste impotente á máis cruel das mortes, sen nada que facer, con tanto que
dicir, sen explicacións.
O espectáculo pode verse de moitas
formas. Para uns será un brado de liberdade da moza que decide morrer ao non
alcanzar o seu degoiro máis íntimo, para outros, quizais sexa un dejá vu, cando as preguntas cheas de
desesperación e angustia (“filla, que tes?”, “fillo que pasou?”, “irmá, fala,
dime algo”) só obteñen como resposta un mísero “nada”, ou quedan sen responder.
Mais convertendo a Lucía en heroína pérdese complexidade, vanse os matices,
pois cantas nais e cantos pais deixarían morrer así a unha filla, con esa
actitude paifoca? E de que morre a Lucía, perseguindo o que? Que é o que ela
mira, para alén do ar que a rodea? Mística abulense?
Do espectáculo destacamos o traballo
de Luísa Merelas ou de Melania Pérez Cruz nun elenco desigual; a escenografía,
debida a Carlos Alonso, resulta funcional, mais deslucida co ir e vir dos
personaxes polo medio da area do xardín dos soños, metáfora evidente da
destrución que chega. No conxunto, un espectáculo aceptable, inquietante e
polémico por razóns diversas. Vaian, vexan, e xulguen.
Unha aposta valente
Mentres en Galicia Cándido Pazó dirixe o espectáculo Xardín suspenso, a partir dun texto de Abel Neves, un dos máis
importantes dramaturgos no momento actual do país veciño, Jose Martíns, tantas
veces implicado na procura de camiños de ida e volta entre Galicia e Portugal,
dirixe en Lisboa, no Teatro Dona María Segunda, un espectáculo asentado no
texto de Roberto Vidal Bolaño, Saxo Tenor,
na que vai ser unha das máis importantes apostas pola dramaturxia galega alén
das nosas fronteiras. Velaí temos unha aposta persoal de Manuel Guede, chea de
peso e de razóns, que sempre apostou por manter ese vínculo entre dúas terras
situadas nas marxes da historia.
Coñecemos
pouco a dramaturxia portuguesa e coñécese pouco alén Miño a dramaturxia galega,
por non falar do teatro, da danza, e de tantas outras cousas vinculadas coa
escena. É magoa que desde as múltiples instancias que se poderían invocar non
se promovan accións orientadas a facer desta vella rexión galaica un espazo
cultural común, que permita que os artefactos culturais poidan circular con
maior axilidade e permanencia. É magoa que se siga mantendo unha visión tan
limitada das relacións económicas e das interaccións produtivas, porque na fin
o que se está promovendo é unha visión simplista da cultura e do seu potencial,
inexplicable cando en Plymouth neste xaneiro pasado tanto se quixo falar de
cidades creativas e culturalmente dinámicas. Cales? Como? Onde?
Unha canción de Françoise Hardy.