maderne / crítica literaria e teatral... E POLÍTICA

un espazo para partillar críticas, comentarios, reseñas e outros documentos sobre literatura, teatro, arte, cultura..., amenizado por Manuel F. Vieites




lunes, 30 de marzo de 2015

Denis Rafter y Manuel F. Vieites premiados por su traducción de Deirdre of the Sorrows

En los Premios ADE 2014, entregados en el Teatro Español en el pasado mes de febrero de 2015, el Premio María Martínez Sierra de Traducción fue concedido a la versión en castellano de la obra de Synge Deirdre of the Sorrows, realizada por Denis Rafter y Manuel F. Vieites, como podemos leer en este enlace.


Nesta Semana Santa andaremos por Cork, Irlanda

Nesta Semana Santa estaremos en Cork nun Simposio sobre a traducción en Galicia, na compaña de Rebeca Lema, Mary Noonan, Martín Veiga, Elisa Serra, Iolanda Ogando, Xulio Lago, María Barcala e outras persoas..., convidados/as polo Centro Irlandés de Estudos Galegos da Universidade de Cork.


Para máis información sigan este vínculo.

viernes, 20 de marzo de 2015

Las calles corrían por las calles, de Teatro Ensalle

-->
No silencio das rúas

O brado de Ensalle

Manuel F. Vieites


Mentres tres persoas en escena inician a acción, diversa, equívoca, corpos que buscan acción, chega en off un monólogo do autor e director, Pedro Fresnena, que dá conta do carácter da proposta, un breve manifesto contra a estulticia, como se advirte no programa de man. É o manifesto de quen se sente só, desamparado, de quen insiste en facer o que fai pois non aprendeu que nada serve contra o que cualifica como imbecilidade reinante; unha chamada desde a soidade e desde un fondo sentimento de abandono e incomprensión. Chega a voz desde a illa creada para poder vivir a ilusión da insubmisión artística, de alimentar o soño de que tal vez un día, as rúas corran finalmente polas rúas (imaxe única de Miguel Ángel Asturias), e as xentes habiten as rúas dunha outra cidade, na que a illa deixe de selo.  Porque a Illa, a diferenza daquela que imaxinara Robert Fripp en Islands e cantaba Boz Burrell, sente a distancia do continente, moi lonxe, inalcanzable.

Coma adoita facer Richard Foreman, e tantas outras, a escena vaise enchendo de cousas, de obxectos, de accións, de movementos, de palabras, para que cada quen vaia construíndo o seu espectáculo. Mentres a rapaza que sabemos Raquel busca a maneira de encetar o baile e a rapaza que sabemos María habita unha esquina, o mozo do pelo longo íspese mostrando, de costas, un corpo no que non hai un gramo de graxa, e pendura a súa roupa na parede, quizais unha metáfora do que sexamos todos nós, simples monicreques baleiros cubertos de indumentaria. Un non deixa de pensar naquela novela que Robert Musil titulara El hombre sin atributos, pero quen sabe. Ao mellor, tamén, La habitación encantada, que Carlo Carrá asina en 1917, pero en branco e negro.

Un dos momentos máis intensos chega coa escena na que se di a historia dunha muller que percorre varios quilómetros na procura de auga, e abrolla unha coreografía construída con palabras entrecortadas, con movementos que semellan tirados dun tratado de Rudolf von Laban, que mostran o retorcida que pode chegar a ser a vida na loita por mantela, como eses peixes que privados do líquido elemento boquexan os derradeiros estertores antes de que as súas branquias estouren. O mozo cun corpo no que non hai un gramo de graxa, coa cara cuberta coa camiseta, executa unha danza macabra na súa cegueira, sen parar, buscando sen encontrar, coma o heroe dun esforzo inútil pautado desde fóra, dirixido polos que habitan fóra da illa, os que non entenden, os mediocres. Como esa flor de papel que a nena sen papeis ofrece aos transeúntes que a collen sen mirar para tirala na próxima papeleira sen pararse a pensar que xamais serían quen de facer algo tan fermoso, sen saber sequera todo o que esa flor sinxela e verdadeira agocha.

O mundo que se crea na escena nace como unha forma de explicar o que ao mellor non se debería explicar, como unha necesidade de xogar, de construír un espazo onde todo sexa posible, e dar corpo ás ideas todas, as músicas todas, ás imaxes todas, aos bailes todos, onde pronunciar libremente as palabras todas. Un brado co que mostrar tanto a impotencia de quen se sente periferia como a necesidade de afirmar que a periferia quizais sexa o único lugar onde crear illas que sexan lugares de resistencia para dicir que as cousas se poden facer de moitas formas.

Unha tentativa de explicarse, de explicarnos, de mostrar a realidade dunha forma crúa como esa coreografía imposible dun micro que vai e vén arrastrado polo chan, batendo contra o chan, converténdose en ruído polisémico para unha danza incompleta, facendo del unha metáfora da vida, pero tamén querendo ser, ao mellor, unha crítica dalgunhas formas de entender a arte. Arte? Alguén dirá cheo de razón, “pois si, contra Aristóteles”, sen saber que non sabemos o que en verdade pensaba o tal Aristóteles, porque, na fin, quen leu a Poética tal e como se escribiu en grego ático? Quen?

Á marxe

O creador, por veces, ou moitas veces, quen sabe, vive a dúbida de que tal vez non sirva para nada aquilo que fai, porque o que fai faino para que outro, coa súa presenza e co seu aplauso, lle tire esa dúbida mortal da cabeza. O creador busca transcender, necesita transcender, saberse visto e saberse escoitado, porque só existe no outro, pois a arte só está no outro, porque sen o outro a arte non é arte, para a ser un simple obxecto ou artefacto que ninguén afirma, nin confirma. Por iso a veces o artista que habita as marxes tamén habita o fracaso, especialmente cando quere ser centro.

Porén, o grupo californiano The Residents publicaba en 1980 o seu Commercial Album, que malia o título confirmaba a vontade do grupo de habitar as marxes do sistema musical, tanto que a día de hoxe os seus integrantes seguen a ser persoas anónimas ás que resulta imposible pórlles cara. The Residents foron dos primeiros en facer da deconstrución sistémica unha maneira de entender unha creación asentada na denominada Teoría da escuridade dun tal N. Senada (Harry Partch?), quen tería sinalado que o artista debe esquecer o mundo exterior para experimentar libremente, radicalmente, para crear arte puro, como fixera no seu día Luigi Russolo, como fará despois Karlheinz Stockhausen. Porque nas marxes non hai parálise. Velaí temos Delusion of the Fury (1967) ou Eskimo (1979). Exemplos para saber como facer nas marxes.

sábado, 14 de marzo de 2015

O crédito segundo Galcerán en galego

-->
O crédito segundo Galcerán

Das miserias do cotiá

Manuel F. Vieites

Desde Faro da Cultura

A comedia, xa desde a época en que en Atenas se populariza o xénero, adoita xogar con situacións cotiás, tal vez porque así o público espectador pode verse reflectido máis e mellor en todo o que acontece no escenario, e desa maneira sentirse implicado. No caso deste espectáculo titulado O Crédito que vén de presentar en Vigo Eme2 xunto con Tantaka, a partir dun texto homónimo de Jordi Galcerán, as situacións son dabondo coñecidas, tanto por experiencia propia como polo seu impacto nos medios todos.
 
Quen, entre o común dos mortais, non pediu un crédito? Quen non matinou no que facer se por un acaso lle denegaban tal petición? Cantas persoas saben o que facer ante unha suposta infidelidade da parella? Moitos profesores de escrita dramática tamén adoitan presentar unha situación in media res, é dicir, xa medio desenvolvida ou medio resolta, para ver das posibilidades de continuar co xogo evitando os territorios coñecidos, explorando outras reviravoltas. Desa maneira un conflito pode coller un rumbo inesperado co que o espectador queda atrapado na rede. As seres televisivas de enredo saben moito diso.
 
Neste espectáculo, cando o director lle denega o crédito que foi pedir, Antón anuncia unha medida extrema para conseguir o seu propósito e o espectador seguramente pense nun encerro na sucursal bancaria, nun secuestro, nunha chantaxe…, pero seguramente non lle dea por cavilar na solución última que propón. Antón ameaza ao director con seducirlle a muller, facer que o abandone, para que acabe coma un irmán seu, do director, nun apartamento ínfimo en Cacheiras, abandonado, só, e arruinado. E así comeza unha festa da que pouco máis de debe dicir para non mostrar as cartas todas. Aínda que ao mellor si poidamos dicir que no desenvolvemento das diferentes situacións, abrollan os instintos peores do ser humano, e o mundo semella un cadro grotesco, con esas miserias cotiás das que sempre facemos gala cando a vida oprime.
 
O espectáculo rema co vento e co rumbo do texto, que presenta, como adoita acontecer nos que escribe Galcerán, unha sólida carpintería que se traduce nunha trama moi articulada, de xeito que as diferentes situacións van encaixando como nun crebacabezas. Os dous actores, Antonio Durán Morris e Pedro Alonso, recrean con oficio e sen estridencias cadanseu personaxe, sabendo utilizar os recursos corporais e orais para mostrar a vertixe das peripecias que aqueles viven, ora eufóricos e afoutados, ora derrotados e perdidos. A clave realista en que se instala artisticamente a proposta vai collendo corpo desde o primeiro momento, grazas a unha composición escénica sinxela pero moi efectiva, debida ao director Fernando Bernués, asentada nunha versión galega do texto debida a Sandra Romaris e Xocas López que soaba de marabilla.
 
Quizais un dos poucos problemas deste traballo resida no escaso tempo que se concede aos tránsitos entre escenas, e que ao mellor son necesarios para que a trama respire e para que o espectador tamén poida ir recompoñendo todo o que acontece, mesmo para ir aventurando hipóteses sobre o que está por vir. Uns tránsitos máis demorados ben doados de mostrar aproveitando esa magnífica pantalla que nos lembra que a oficina na que transcorre a acción pode estar situada cabo da nosa propia casa.
 
Polo demais trátase dun traballo moi ben calibrado nos elementos escénicos cos que se constrúe, que decorre sen que o espectador sinta a necesidade de mirar a hora e que vai dirixido a un amplo sector da poboación, a un público dispar. Tamén é de salientar a alegría que produce ver un teatro cheo, un público feliz despois de hora e media hora de solaz e dalgunhas sonoras gargalladas, e que non dubida en bater palmas ao final da función coa conciencia de estar premiando un traballo escénico moi ben feito e unha interpretación sólida, notable. Parabéns pois a todo o equipo, tamén á produtora, Mercedes Castro, e ao amigo Hector Pazos, técnico de luz e son.  

Os armarios

A peza clave deste espectáculo de Eme2 e Tantaka, e do texto de Galcerán, vai ser a muller do director da sucursal, un personaxe ausente que modifica as condutas até extremos case inverosímiles. É algo habitual nos textos escritos por homes que as mulleres aparezan como ese “outro” que xustifica a vida dos máis, sexan homes, pais, fillos, irmáns, amantes, políticos… Esa foi a razón de que en Inglaterra, por exemplo, nacese hai tempo a compañía Monstrous Regiment, para facer espectáculos escritos e dirixidos por mulleres e propoñer así unha outra visión da realidade e da vida. Unha outra perspectiva cada vez máis necesaria.
 
Por aí aparece unha das poucas debilidades do texto, pois en efecto acaba por asentarse no tópico da muller seducida ou obxecto de sedución e no do home que pensa que leva cornos, aínda que sexan metafóricos. Postos a xogar coas hipóteses, con ese facer as cousas co máxico “como se…”, cabería imaxinar unha outra posibilidade. Que pasaría se Antón, en lugar de ameazar coa sedución da muller, ameazase ao director con seducilo a el. Entón, ao mellor estouraban outros conflitos, abrollaban outros medos e vivencias, agromaban outras condutas. E os armarios, ao mellor tamén se abrían, que hai moitos armarios aínda fechados.