-->
No silencio das rúas
O brado de Ensalle
Manuel F. Vieites
Mentres tres persoas en escena inician a acción, diversa, equívoca, corpos
que buscan acción, chega en off un monólogo do autor e director, Pedro
Fresnena, que dá conta do carácter da proposta, un breve manifesto contra a estulticia,
como se advirte no programa de man. É o manifesto de quen se sente só,
desamparado, de quen insiste en facer o que fai pois non aprendeu que nada
serve contra o que cualifica como imbecilidade reinante; unha chamada desde a
soidade e desde un fondo sentimento de abandono e incomprensión. Chega a voz
desde a illa creada para poder vivir a ilusión da insubmisión artística, de
alimentar o soño de que tal vez un día, as rúas corran finalmente polas rúas
(imaxe única de Miguel Ángel Asturias), e as xentes habiten as rúas dunha outra
cidade, na que a illa deixe de selo.
Porque a Illa, a diferenza daquela que imaxinara Robert Fripp en Islands e cantaba Boz Burrell, sente a distancia
do continente, moi lonxe, inalcanzable.
Coma adoita facer Richard Foreman, e tantas outras, a escena vaise enchendo
de cousas, de obxectos, de accións, de movementos, de palabras, para que cada
quen vaia construíndo o seu espectáculo. Mentres a rapaza que sabemos Raquel
busca a maneira de encetar o baile e a rapaza que sabemos María habita unha
esquina, o mozo do pelo longo íspese mostrando, de costas, un corpo no que non
hai un gramo de graxa, e pendura a súa roupa na parede, quizais unha metáfora
do que sexamos todos nós, simples monicreques baleiros cubertos de
indumentaria. Un non deixa de pensar naquela novela que Robert Musil titulara El hombre sin atributos, pero quen sabe.
Ao mellor, tamén, La habitación encantada,
que Carlo Carrá asina en 1917, pero en branco e negro.
Un dos momentos máis intensos chega coa escena na que se di a historia
dunha muller que percorre varios quilómetros na procura de auga, e abrolla unha
coreografía construída con palabras entrecortadas, con movementos que semellan
tirados dun tratado de Rudolf von Laban, que mostran o retorcida que pode
chegar a ser a vida na loita por mantela, como eses peixes que privados do
líquido elemento boquexan os derradeiros estertores antes de que as súas
branquias estouren. O mozo cun corpo no que non hai un gramo de graxa, coa cara
cuberta coa camiseta, executa unha danza macabra na súa cegueira, sen parar,
buscando sen encontrar, coma o heroe dun esforzo inútil pautado desde fóra, dirixido
polos que habitan fóra da illa, os que non entenden, os mediocres. Como esa
flor de papel que a nena sen papeis ofrece aos transeúntes que a collen sen
mirar para tirala na próxima papeleira sen pararse a pensar que xamais serían
quen de facer algo tan fermoso, sen saber sequera todo o que esa flor sinxela e
verdadeira agocha.
O mundo que se crea na escena nace como unha forma de explicar o que ao
mellor non se debería explicar, como unha necesidade de xogar, de construír un
espazo onde todo sexa posible, e dar corpo ás ideas todas, as músicas todas, ás
imaxes todas, aos bailes todos, onde pronunciar libremente as palabras todas.
Un brado co que mostrar tanto a impotencia de quen se sente periferia como a necesidade
de afirmar que a periferia quizais sexa o único lugar onde crear illas que sexan
lugares de resistencia para dicir que as cousas se poden facer de moitas
formas.
Unha tentativa de explicarse, de explicarnos, de mostrar a realidade dunha
forma crúa como esa coreografía imposible dun micro que vai e vén arrastrado
polo chan, batendo contra o chan, converténdose en ruído polisémico para unha
danza incompleta, facendo del unha metáfora da vida, pero tamén querendo ser,
ao mellor, unha crítica dalgunhas formas de entender a arte. Arte? Alguén dirá
cheo de razón, “pois si, contra Aristóteles”, sen saber que non sabemos o que
en verdade pensaba o tal Aristóteles, porque, na fin, quen leu a Poética tal e como se escribiu en grego
ático? Quen?
Á marxe
O creador, por veces, ou moitas veces, quen sabe, vive a dúbida de que tal
vez non sirva para nada aquilo que fai, porque o que fai faino para que outro,
coa súa presenza e co seu aplauso, lle tire esa dúbida mortal da cabeza. O
creador busca transcender, necesita transcender, saberse visto e saberse
escoitado, porque só existe no outro, pois a arte só está no outro, porque sen
o outro a arte non é arte, para a ser un simple obxecto ou artefacto que
ninguén afirma, nin confirma. Por iso a veces o artista que habita as marxes
tamén habita o fracaso, especialmente cando quere ser centro.
Porén, o grupo californiano The Residents publicaba en 1980 o seu Commercial Album, que malia o título
confirmaba a vontade do grupo de habitar as marxes do sistema musical, tanto
que a día de hoxe os seus integrantes seguen a ser persoas anónimas ás que
resulta imposible pórlles cara. The Residents foron dos primeiros en facer da
deconstrución sistémica unha maneira de entender unha creación asentada na
denominada Teoría da escuridade dun tal N. Senada (Harry Partch?), quen tería
sinalado que o artista debe esquecer o mundo exterior para experimentar
libremente, radicalmente, para crear arte puro, como fixera no seu día Luigi
Russolo, como fará despois Karlheinz Stockhausen. Porque nas marxes non hai
parálise. Velaí temos Delusion of the
Fury (1967) ou Eskimo (1979).
Exemplos para saber como facer nas marxes.
.jpg)
