En los Premios ADE 2014, entregados en el Teatro Español en el pasado mes de febrero de 2015, el Premio María Martínez Sierra de Traducción fue concedido a la versión en castellano de la obra de Synge Deirdre of the Sorrows, realizada por Denis Rafter y Manuel F. Vieites, como podemos leer en este enlace.
lunes, 30 de marzo de 2015
Nesta Semana Santa andaremos por Cork, Irlanda
Nesta Semana Santa estaremos en Cork nun Simposio sobre a traducción en Galicia, na compaña de Rebeca Lema, Mary Noonan, Martín Veiga, Elisa Serra, Iolanda Ogando, Xulio Lago, María Barcala e outras persoas..., convidados/as polo Centro Irlandés de Estudos Galegos da Universidade de Cork.
Para máis información sigan este vínculo.
viernes, 20 de marzo de 2015
Las calles corrían por las calles, de Teatro Ensalle
No silencio das rúas
O brado de Ensalle
Manuel F. Vieites
Desde Faro da Cultura
Mentres tres persoas en escena inician a acción, diversa, equívoca, corpos
que buscan acción, chega en off un monólogo do autor e director, Pedro
Fresnena, que dá conta do carácter da proposta, un breve manifesto contra a estulticia,
como se advirte no programa de man. É o manifesto de quen se sente só,
desamparado, de quen insiste en facer o que fai pois non aprendeu que nada
serve contra o que cualifica como imbecilidade reinante; unha chamada desde a
soidade e desde un fondo sentimento de abandono e incomprensión. Chega a voz
desde a illa creada para poder vivir a ilusión da insubmisión artística, de
alimentar o soño de que tal vez un día, as rúas corran finalmente polas rúas
(imaxe única de Miguel Ángel Asturias), e as xentes habiten as rúas dunha outra
cidade, na que a illa deixe de selo.
Porque a Illa, a diferenza daquela que imaxinara Robert Fripp en Islands e cantaba Boz Burrell, sente a distancia
do continente, moi lonxe, inalcanzable.
Coma adoita facer Richard Foreman, e tantas outras, a escena vaise enchendo
de cousas, de obxectos, de accións, de movementos, de palabras, para que cada
quen vaia construíndo o seu espectáculo. Mentres a rapaza que sabemos Raquel
busca a maneira de encetar o baile e a rapaza que sabemos María habita unha
esquina, o mozo do pelo longo íspese mostrando, de costas, un corpo no que non
hai un gramo de graxa, e pendura a súa roupa na parede, quizais unha metáfora
do que sexamos todos nós, simples monicreques baleiros cubertos de
indumentaria. Un non deixa de pensar naquela novela que Robert Musil titulara El hombre sin atributos, pero quen sabe.
Ao mellor, tamén, La habitación encantada,
que Carlo Carrá asina en 1917, pero en branco e negro.
Un dos momentos máis intensos chega coa escena na que se di a historia
dunha muller que percorre varios quilómetros na procura de auga, e abrolla unha
coreografía construída con palabras entrecortadas, con movementos que semellan
tirados dun tratado de Rudolf von Laban, que mostran o retorcida que pode
chegar a ser a vida na loita por mantela, como eses peixes que privados do
líquido elemento boquexan os derradeiros estertores antes de que as súas
branquias estouren. O mozo cun corpo no que non hai un gramo de graxa, coa cara
cuberta coa camiseta, executa unha danza macabra na súa cegueira, sen parar,
buscando sen encontrar, coma o heroe dun esforzo inútil pautado desde fóra, dirixido
polos que habitan fóra da illa, os que non entenden, os mediocres. Como esa
flor de papel que a nena sen papeis ofrece aos transeúntes que a collen sen
mirar para tirala na próxima papeleira sen pararse a pensar que xamais serían
quen de facer algo tan fermoso, sen saber sequera todo o que esa flor sinxela e
verdadeira agocha.
O mundo que se crea na escena nace como unha forma de explicar o que ao
mellor non se debería explicar, como unha necesidade de xogar, de construír un
espazo onde todo sexa posible, e dar corpo ás ideas todas, as músicas todas, ás
imaxes todas, aos bailes todos, onde pronunciar libremente as palabras todas.
Un brado co que mostrar tanto a impotencia de quen se sente periferia como a necesidade
de afirmar que a periferia quizais sexa o único lugar onde crear illas que sexan
lugares de resistencia para dicir que as cousas se poden facer de moitas
formas.
Unha tentativa de explicarse, de explicarnos, de mostrar a realidade dunha
forma crúa como esa coreografía imposible dun micro que vai e vén arrastrado
polo chan, batendo contra o chan, converténdose en ruído polisémico para unha
danza incompleta, facendo del unha metáfora da vida, pero tamén querendo ser,
ao mellor, unha crítica dalgunhas formas de entender a arte. Arte? Alguén dirá
cheo de razón, “pois si, contra Aristóteles”, sen saber que non sabemos o que
en verdade pensaba o tal Aristóteles, porque, na fin, quen leu a Poética tal e como se escribiu en grego
ático? Quen?
Á marxe
O creador, por veces, ou moitas veces, quen sabe, vive a dúbida de que tal
vez non sirva para nada aquilo que fai, porque o que fai faino para que outro,
coa súa presenza e co seu aplauso, lle tire esa dúbida mortal da cabeza. O
creador busca transcender, necesita transcender, saberse visto e saberse
escoitado, porque só existe no outro, pois a arte só está no outro, porque sen
o outro a arte non é arte, para a ser un simple obxecto ou artefacto que
ninguén afirma, nin confirma. Por iso a veces o artista que habita as marxes
tamén habita o fracaso, especialmente cando quere ser centro.
Porén, o grupo californiano The Residents publicaba en 1980 o seu Commercial Album, que malia o título
confirmaba a vontade do grupo de habitar as marxes do sistema musical, tanto
que a día de hoxe os seus integrantes seguen a ser persoas anónimas ás que
resulta imposible pórlles cara. The Residents foron dos primeiros en facer da
deconstrución sistémica unha maneira de entender unha creación asentada na
denominada Teoría da escuridade dun tal N. Senada (Harry Partch?), quen tería
sinalado que o artista debe esquecer o mundo exterior para experimentar
libremente, radicalmente, para crear arte puro, como fixera no seu día Luigi
Russolo, como fará despois Karlheinz Stockhausen. Porque nas marxes non hai
parálise. Velaí temos Delusion of the
Fury (1967) ou Eskimo (1979).
Exemplos para saber como facer nas marxes.
sábado, 14 de marzo de 2015
O crédito segundo Galcerán en galego
O crédito segundo Galcerán
Das miserias do
cotiá
Manuel F. Vieites
Desde Faro da Cultura
A comedia, xa desde a época en que en Atenas se populariza o xénero, adoita xogar con situacións cotiás, tal vez porque así o público espectador pode verse reflectido máis e mellor en todo o que acontece no escenario, e desa maneira sentirse implicado. No caso deste espectáculo titulado O Crédito que vén de presentar en Vigo Eme2 xunto con Tantaka, a partir dun texto homónimo de Jordi Galcerán, as situacións son dabondo coñecidas, tanto por experiencia propia como polo seu impacto nos medios todos.
A comedia, xa desde a época en que en Atenas se populariza o xénero, adoita xogar con situacións cotiás, tal vez porque así o público espectador pode verse reflectido máis e mellor en todo o que acontece no escenario, e desa maneira sentirse implicado. No caso deste espectáculo titulado O Crédito que vén de presentar en Vigo Eme2 xunto con Tantaka, a partir dun texto homónimo de Jordi Galcerán, as situacións son dabondo coñecidas, tanto por experiencia propia como polo seu impacto nos medios todos.
Quen,
entre o común dos mortais, non pediu un crédito? Quen non matinou no que facer
se por un acaso lle denegaban tal petición? Cantas persoas saben o que facer
ante unha suposta infidelidade da parella? Moitos profesores de escrita
dramática tamén adoitan presentar unha situación in media res, é dicir, xa medio desenvolvida ou medio resolta, para
ver das posibilidades de continuar co xogo evitando os territorios coñecidos,
explorando outras reviravoltas. Desa maneira un conflito pode coller un rumbo
inesperado co que o espectador queda atrapado na rede. As seres televisivas de
enredo saben moito diso.
Neste
espectáculo, cando o director lle denega o crédito que foi pedir, Antón anuncia
unha medida extrema para conseguir o seu propósito e o espectador seguramente
pense nun encerro na sucursal bancaria, nun secuestro, nunha chantaxe…, pero
seguramente non lle dea por cavilar na solución última que propón. Antón ameaza
ao director con seducirlle a muller, facer que o abandone, para que acabe coma
un irmán seu, do director, nun apartamento ínfimo en Cacheiras, abandonado, só,
e arruinado. E así comeza unha festa da que pouco máis de debe dicir para non mostrar
as cartas todas. Aínda que ao mellor si poidamos dicir que no desenvolvemento
das diferentes situacións, abrollan os instintos peores do ser humano, e o
mundo semella un cadro grotesco, con esas miserias cotiás das que sempre facemos
gala cando a vida oprime.
O
espectáculo rema co vento e co rumbo do texto, que presenta, como adoita
acontecer nos que escribe Galcerán, unha sólida carpintería que se traduce
nunha trama moi articulada, de xeito que as diferentes situacións van
encaixando como nun crebacabezas. Os dous actores, Antonio Durán Morris e Pedro
Alonso, recrean con oficio e sen estridencias cadanseu personaxe, sabendo
utilizar os recursos corporais e orais para mostrar a vertixe das peripecias
que aqueles viven, ora eufóricos e afoutados, ora derrotados e perdidos. A
clave realista en que se instala artisticamente a proposta vai collendo corpo
desde o primeiro momento, grazas a unha composición escénica sinxela pero moi
efectiva, debida ao director Fernando Bernués, asentada nunha versión galega do
texto debida a Sandra Romaris e Xocas López que soaba de marabilla.
Quizais
un dos poucos problemas deste traballo resida no escaso tempo que se concede
aos tránsitos entre escenas, e que ao mellor son necesarios para que a trama respire
e para que o espectador tamén poida ir recompoñendo todo o que acontece, mesmo
para ir aventurando hipóteses sobre o que está por vir. Uns tránsitos máis
demorados ben doados de mostrar aproveitando esa magnífica pantalla que nos
lembra que a oficina na que transcorre a acción pode estar situada cabo da nosa
propia casa.
Polo
demais trátase dun traballo moi ben calibrado nos elementos escénicos cos que
se constrúe, que decorre sen que o espectador sinta a necesidade de mirar a
hora e que vai dirixido a un amplo sector da poboación, a un público dispar.
Tamén é de salientar a alegría que produce ver un teatro cheo, un público feliz
despois de hora e media hora de solaz e dalgunhas sonoras gargalladas, e que
non dubida en bater palmas ao final da función coa conciencia de estar
premiando un traballo escénico moi ben feito e unha interpretación sólida,
notable. Parabéns pois a todo o equipo, tamén á produtora, Mercedes Castro, e
ao amigo Hector Pazos, técnico de luz e son.
Os armarios
A peza clave deste espectáculo de
Eme2 e Tantaka, e do texto de Galcerán, vai ser a muller do director da
sucursal, un personaxe ausente que modifica as condutas até extremos case
inverosímiles. É algo habitual nos textos escritos por homes que as mulleres
aparezan como ese “outro” que xustifica a vida dos máis, sexan homes, pais,
fillos, irmáns, amantes, políticos… Esa foi a razón de que en Inglaterra, por
exemplo, nacese hai tempo a compañía Monstrous Regiment, para facer
espectáculos escritos e dirixidos por mulleres e propoñer así unha outra visión
da realidade e da vida. Unha outra perspectiva cada vez máis necesaria.
Por aí aparece unha das poucas debilidades
do texto, pois en efecto acaba por asentarse no tópico da muller seducida ou
obxecto de sedución e no do home que pensa que leva cornos, aínda que sexan
metafóricos. Postos a xogar coas hipóteses, con ese facer as cousas co máxico “como
se…”, cabería imaxinar unha outra posibilidade. Que pasaría se Antón, en lugar
de ameazar coa sedución da muller, ameazase ao director con seducilo a el.
Entón, ao mellor estouraban outros conflitos, abrollaban outros medos e
vivencias, agromaban outras condutas. E os armarios, ao mellor tamén se abrían,
que hai moitos armarios aínda fechados.
Suscribirse a:
Entradas (Atom)