Amor en 3D, un espectáculo de VÍA SEIS

Xogando ás películas

Un espectáculo da compañía Vía 6

Manuel Francisco Vieites

Unha crónica de Faro da Cultura

De ser outras as condicións económicas e socioculturais do país, este espectáculo que presentamos faría máis de 60 funcións por ano, e de sermos un país europeo en materia teatral, con compañías en cada teatro, estaría en cartel un par deles e o número de funcións pasaría seguramente de 300. Pero somos o que somos, vimos de onde vimos, e ninguén sabe por onde imos, que diría o Pedro Puy, que algo de responsabilidade tamén ha de ter na cuestión esta. Pois, amigo Pedro, lembrando aquela peza daqueloutro grupo chamado The Durruti Column, semella que “Tomorrow never comes”, que tamén dicimos peza cando lle botamos un baile.

Falamos nós de Amor en 3D, primeira achega dunha compañía nova, neste caso a partir dun texto de José Luis Prieto Roca (Narón, 1967), que el mesmo dirixe. Unha vez máis, Prieto bota man desa visión cómica da realidade coa que fixeron carreira notable autores non menos notables, como Luis Mihura, ou os nosos Eugenio Charlón e Manuel Sánchez Hermida, tamén das terras do Ferrol e do coro Toxos e Frores, no seu día autores e actores dos textos máis representados do teatro galego. Prieto aposta, xa que logo, sen ningún tipo de complexo, por un teatro abertamente comercial e para todos os públicos, que de todo ten que haber.

A situación de partida é ben coñecida, e mesmo unha boa parte dos espectadores saberán mirarse nela. Cantas veces, de nenos ou nenas, non teremos xogado as películas? Cantas veces, na escola ou no instituto, non teremos feito unha parodia daquela película de moda, do grupo de música máis querido, ou dun fato de profesores e profesoras por razóns evidentes? Temos pois estas tres actrices que, cando a luz de sala se apaga e os focos se acenden, confesan que o espectáculo que teñen preparado non enche máis de medio cuartillo, polo que para darlle aos espectadores aquilo polo que pagaron, un litro e pico de diversión, van xogar ás películas, así, á vista de todos e todas, sen máis aquel que a simple vontade de xogar. Na escena irán aparecendo títulos ben coñecidos do público, como poden ser As pontes de Madison (1995), Notting Hill (1999) e Titanic (1997).

Mediante ese mecanismo simple de apelar á memoria emocional e ao imaxinario dos espectadores, a proposta funciona cun ritmo trepidante, tamén polo feito de vermos como as tres rapazas se valen das máis diversas artimañas expresivas para lle dar vida a todo un mundo de situacións, conflitos e personaxes, mesmo para discutir que papel lle acae máis a cada quen, pois, entre nós, quen non soñou con ser o Hugh Grant ou a Julia Roberts? Por ese camiño, gáñase o favor do espectador desde o primeiro aceno, pois tamén as persoas que son público están a xogar ás películas, mentres miran, lembrando os seus propios xogos.

Outra das claves do espectáculo consiste en saber recrear situacións cunha fonda carga emocional, mais cunha outra mirada, desde outra perspectiva, de xeito que aquilo que nos facía chorar no cine, ou na televisión, agora fai que riamos a cachón no teatro, facendo da hipérbole virtude. E nese xogo paródico, nese rexistro cómico propio dunha xuntanza de amigos, as posibilidades da rexouba aumentan pois até os tópicos máis adoitos teñen sentido e graza.

E despois dos tres primeiros arremedos chega o espectáculo que as tres rapazas tiñan encapelado, eses quince minutos nos que, en clave de teatro xestual, se recrea unha historia de amor entre unha moza e un mozo, e lembramos Romeo e Xulieta, coas liortas entre os seareiros do Celta e do Depor de por medio. Así a clave paródica vai desaparecendo a medida que agroma a traxedia dos estultos e a tonalidade cómica dos tres primeiros quintais tórnase reflexiva no derradeiro.

Se ben esta ruptura final pode coller por sorpresa ao espectador, e mesmo pode chegar a constituír un atranco na recepción global, ou mesmo unha chata para a valoración do conxunto, non deixa de se agradecer esa maneira en que se violenta, coa última escena, a cómoda contemplación das tres primeiras. Pois tampouco non é cousa de saír do teatro como se tal cousa.

Empanada

Dicía o director do espectáculo este, Amor en 3D, falando cun coñecido actor, director e dramaturgo galego, ao pé da butaca e antes de se erguer o pano na noite da estrea en Ribadumia, que a “empanada” xa estaba feita e chegaba a hora do público. Certamente ao falarmos de fornos abrollan as referencias de Brecht ao teatro culinario, aquel que atorda a razón do espectador, mais non está de máis pensar que todos os teatros son necesarios, pois os públicos son moitos e todos eles importantes por igual na ca(u)sa común do teatro. E ben máis asenta un espectáculo sen outra pretensión que a de divertir, que unha proposta que de tanto afán de transcendencia acaba por ser infumable.

Ademais, este espectáculo, moi ben iluminado por Diego Valeiras, agocha outra sorpresa que aumenta de forma exponencial o seu valor. Falamos do excelente traballo de Daniela Rodas, Susana Álvarez e Celia González, que ao longo de máis dunha hora, intensa e vibrante, realizan un exercicio de interpretación memorable, unha demostración de oficio ben sorprendente en xente tan nova..., e con tanto futuro. Velaí a diferenza, abismal, entre as parodias de instituto que todos vivimos, e un espectáculo verdadeiramente profesional como este do que falamos. Teatro comercial si, pero con oficio e intelixencia. Xa o dicía Castelao…

O feo, espectáculo de CatroCadeiras, compañía de teatro

Da fealdade (ou Do feo)

Un espectáculo de CatroCadeiras

Manuel Francisco Vieites

Unha crónica de Faro da Cultura

O teatro, na súa esencia, non deixa de ser unha cerimonia lúdica na que participan, maiormente, un grupo de espectadores que contemplan como un grupo de actores e actrices reconstrúen un mundo dramático ficticio na escena mediante un procedemento moi básico. Consiste en replicar condutas, un acto que se asenta na capacidade, maior ou menor, do ser humano, para desempeñar roles diferentes, feito do que falaron investigadores notables no campo das ciencias da conduta, coma Gregory Bateson, Erving Goffman, John Huizinga ou Daniil B. Elkonin.

 

Con independencia de todas as místicas, lideiras e narrativas que se queiran construír arredor da arte do actor ou da actriz, desmontadas xa no século XIX por Denis Diderot no memorable O paradoxo sobre o actor, interpretar non supón outra cousa que replicar condutas, sen dor nin sufrimento, como defendeu no seu día Don Richardson nun libro memorable, Interpretar sin dolor. Vsevolod Meyerhold, Bertold Brecht, Viola Spolin, Joseph Chaikin ou Joan Littlewood teñen mostrado con especial claridade as claves para replicar a conduta do outro, a partir dos recursos expresivos do actor ou da actriz, adecuadamente amestrados e adestrados para acadar un dominio absoluto sobre un instrumento único: un corpo, cun grao extremo de ductilidade, guiado por unha mente capaz de facer do “como se” a estratexia central do demiúrgo escénico, que diría Peter Brook.

 

Neste espectáculo primeiro da compañía CatroCadeiras, O feo, dirixido con moita mestría por Juan Carlos Corredoira, a partir dun texto de Marius von Mayenburg, destaca antes que calquera outra cousa o traballo dos actores. Recrean, sen apenas elementos escénicos, todo tipo de accións, situacións, conflitos, roles…, e crean, co uso preciso da corpo e da palabra, como se facía no teatro isabelino, ese mundo que o espectador vai reconstruíndo a medida que voz, xesto e movemento o van dicindo. Acerta o director ao imaxinar unha escena mínima, habitada por catro cadeiras, pois permítelle facer desa estratexia do actor demiúrgo un dos valores centrais dun espectáculo notable, no que cabería destacar igualmente un uso moi atinado dos mecanismos da convención. Un pacto entre a escena e a platea para, de común acordo, darlle significado a ese complexo proceso de comunicación que todo espectáculo teatral procrea, abrindo portas aos mundos de ficción que abrollan da palabra e do xesto. Un pacto que neste espectáculo se constrúe no propio encadramento que xa se propón no inicio, facilitando a recepción. As catro cadeiras, as catro esquinas, como unha metáfora poderosa.

 

Acertan igualmente Laura Campos, Machi Salgado, Manu Polo e Xoán Abreu na hora de articular un xogo milimétrico que aos ollos do espectador pode resultar a cousa máis doada de facer pero que en realidade esixe actitude, disposición, capacidade e non poucas destrezas. Pois o espazo escénico, deseñado por José Faro, e iluminado por Montse Piñeiro, con criterios mínimos pero artisticamente moi eficaces, sitúa ao elenco diante do espectador sen outro aditamento que a súa capacidade para xogar nese espazo case baleiro, ocos que deben encher.

 

Un espectáculo moi ben deseñado e construído, e mellor presentado, e que, coma outros dos que xa falamos nestas páxinas, esixiría unha maior permanencia na escena dos teatros nosos para acadar ese nivel maior de excelencia que dalgunha maneira vai implícito na súa propia gramática. Agroman, aquí e acola, nesta “nazón de Breogán” da que falaba estoutro día o poeta González Tosar, compañías novas, con propostas arriscadas e valentes, cun capital humano notable. Bo sería que as administracións públicas fixesen o que en toda Europa é norma para que todo este talento quede onda nós, riqueza e patrimonio da nación nosa.

A mazá

O texto de Marius von Mayenburg ten virtudes e debilidades, e entre as últimas destaca o feito de que o autor non acertara a darlle un final adecuado a unha peza que comeza ben e medra mellor. En efecto, o espectáculo recrea a historia dun ser moi feo, moi feo, e aínda así capaz de levar unha vida normal, de ser feliz. Todo cambia cando se somete a unha operación de cirurxía estética que transforma por completo a súa vida, ao se volver moi guapo, moi guapo, pero tamén moi rico, moi rico, coma un xogador de fútbol da Madeira. Finalmente, deberá pagar unha peaxe excesivamente custosa e dolorosa.

 

Velaí o soño de tantas e tantas persoas que aspiran a ser outra, que devecen por ser o que en realidade xamais chegarán a ser, malia que estean dispostas a deixarse levar polas aparencias e construír unha sorte de entorno virtual no que manter o simulacro. Como escribira no seu día Erich Fromm, en Ser ou ter?, o ser humano é moi proclive a abandonar a esencia para perecer na escravitude da aparencia, nese degoiro de habitar peles que, pese a todo, xamais serán as propias. Como acontece nas redes sociais, en foros e outras lerias, nas que tantas e tantas persoas se agochan para insultar e maldicir. Por iso a mazá, presente unha e outra vez neste espectáculo de CatroCadeiras, non deixa de ser unha metáfora para o momento actual, pois unha mazá sempre será unha mazá. Sen caretas.