.jpg)
-->
Poética dun
desacougo atroz
Un espectáculo de
Il Maquinario
MF Vieites
Publicado en Faro da Cultura
Destacaba Peter Brook, por volta de 1968, naquela marabilla titulada The Empty Space, a necesidade de apostar
por un teatro inmediato, quizais porque el sabía, como sabemos agora, que a
maioría da xente pode vivir perfectamente sen ningún tipo de arte, mesmo sen
ánima. E imaxinaba un teatro capaz de estar á altura das necesidades da
sociedade do seu tempo, é dicir dunha sociedade que precisaba referentes novos,
que fose capaz de transformarse a si mesma, na procura daquel ideal humanista
que tanto alentou coa Revolución Francesa e coa Modernidade.
Viñeron despois os tempos da
posmodernidade e púxose en marcha a maquinaria infernal do todo vale, ao punto
de que Damien Hirst enchía con cabichas un cinseiro denominado obra de arte,
Olvido Gara reclamaba o legado de Manolo Escobar, e os artistas da presentación escénica
declaraban a morte do teatro, enchendo a escena simples accións cotiás e outras
ocorrencias que non deixaban de ser un retrato intelectual e artístico dos seus
executantes. Mediocridade en estado puro. E a posmodernidade prendeu en Galicia
coma os lumes no verán.
Non hai dúbida que todos eses
apóstolos da fin do teatro partillan un medo común, cal é o de enfrontarse a un
texto para armalo, para dicilo, para falalo, para crear con el un mundo
escénico substantivo, para facer del un artificio sonoro e visual, para
conformar un espectáculo que deixe no espectador una pegada non superficial.
Por iso mesmo Harold Pinter é un autor tan difícil e por iso provoca tanto desdén
ou anoxo entre presentadores escénicos e acompañantes. Con Pinter non serven os
simulacros.
Quizais o que se propuxeron estes
mozos e mozas de Il Maquinario Teatro, con esta proposta primeira, fose
precisamente facer un teatro substantivo e necesario, un teatro a favor do
teatro e contrario polo tanto a esa dimensión mediática tan popular na
actualidade, abeirada ao populismo, aos efectos especiais e á pólvora mollada.
Un teatro a favor do público, considerando que o público tamén ten dereito á
intelixencia, nun mundo en que se asenta con forza o pensamento débil, como
denunciaba non hai tanto Susan George en El
pensamiento secuestrado.
Destaca neste espectáculo de Il
Maquinario, o traballo de composición do seu director, Tito Asorey, e a
adecuada construción dos personaxes que ofrecen Melania Cruz, Fernando
González, Laura Míguez e Fran Lareu. E hai na súa actualización na escena un
certo pouso daquela dimensión lúdica que Brook reclamaba para o teatro, cando
sinalaba que non era máis que un xogo, sendo o xogo unha das actividades
humanas máis complexas. Un traballo que se realiza desde una comprensión certa
dos elementos de significación da escena, e por iso o espectáculo ten unha
coherencia notable, cousa pouco común na nosa escena. Hai que destacar,
certamente, ese gusto polo rigor, pola precisión, que fai que o espectáculo
acabe por ter unha dimensión sistémica considerable pois todo nel acaba por
cadrar, aínda recoñecendo que haxa elementos prescindibles, coma un espazo
sonoro que por veces se volve interferencia.
Agroma este primeiro espectáculo de
Il Maquinario dun texto de Martin McDonagh que nos fai lembrar ao Pinter
primeiro, autor de textos enigmáticos coma The
Room, A festa de Aniversario ou The Homecoming, que provocan no lector
unha manchea de preguntas sen resposta posible. E Tito Asorey, na versión que
fai do texto orixinal, acerta a recoller a esencia dun texto tan duro como
difícil, para construír unha proposta escénica en boa medida marcada por unha
tonalidade cruel, asentada en palabras que cortan coma coitelos. E aí de novo
destacamos o traballo de actores e actrices tan novos e tan notables, que xogan
a vontade coa palabra para elaborar un pesadelo atroz, tamén a través das
magníficas historias que van debullando aquí e acolá. Non se perdan o espectáculo.
Paga a pena.
O home almofada
Recrea Martin McDonagh, neste texto enorme, a peripecia de dous irmáns que
viven una vida estraña nun universo a penas recoñecible, a pesar das
aparencias, e polo tanto indeterminado, indefinido, innomeable, sen limites precisos,
sen ningún tipo de certezas. Pois todo canto se conta e todo canto se di carece
de posibilidades de ser contrastado, de ser verificado. Só sabemos que un dos
irmáns escribe historias arrepiantes mentres que o outro semella xogar con
elas, como se xogaba antes ás películas en rúas e rueiros. E son historias que
remiten a un mundo inhóspito, a unha terra baldía, coma en T. S. Eliot.
Dous policías investigan a desaparición
de varios nenos en tanto reconstrúen a historia sórdida e macabra dos irmáns,
detidos na comisaría. Nese tempo teremos ocasión de escoitar as incribles
historias de Katurian, como a do porquiño verde ou a do home almofada, e que en
boa medida acaban por ser metáforas poderosas do mundo que habitamos nós. Mais,
finalmente, xamais saberemos da natureza verdadeira dos irmás, dos policías,
nin tampouco saberemos da natureza verdadeira dos feitos que se nos presentan.
E entón chega o tempo do desasosego. Coma en Pinter. Magnífico.
Unha historia
Un home esperta na forca de ferro onde o deixaron para que morrese de fame.
Sabe que era culpable do crime polo
que o meteron alí, pero non é quen de lembrar o crime cometido. Na encrucillada
onde está hai outras dúas forcas; nunha delas hai una placa que na que se pode
ler “violador”, e na segunda, outra placa coa lenda “asasino”. Na gaiola do
violador hai un esqueleto cuberto de po; hai un vello agonizante dentro da
gaiola do asasino. O noso home non pode ler a placa que hai por fóra da súa propia gaiola, así que lle pide ao vello
que lla lea, para saber o que fixo. O vello mira a placa, mira ao home, e logo
esbírralle na cara anoxado. (Pausa.)
Chegan unhas monxas. Rezan polo violador morto. Moi ben. Danlle comer e beber
ao vello asasino. Moi ben. Len o crime do noso home. Quedan sen alento e foxen
chorando. (Pausa.) Chega un
bandoleiro, menos mal. Observa ao violador sen moito interese. Mira ao vello
asasino, rompe a fechadura da gaiola, e déixao ir. Acércase á gaiola do noso
home, e le o seu crime. O bandoleiro, sorrí un chisco. O noso home devolve o
sorriso, un chisco. O bandoleiro apunta coa pistola e atravésalle o corazón.
Mentres o noso home morre, berra, “Dime tan só o que fixen!” O bandoleiro vaise
sen dicirlle o que fixera. As últimas palabras do noso home foron “Irei ao inferno?”
E o último son que escoita é a risa compracida do bandoleiro.
