maderne / crítica literaria e teatral... E POLÍTICA

un espazo para partillar críticas, comentarios, reseñas e outros documentos sobre literatura, teatro, arte, cultura..., amenizado por Manuel F. Vieites




viernes, 28 de septiembre de 2012

Il Maquinario Teatro

-->
Poética dun desacougo atroz

Un espectáculo de Il Maquinario

MF Vieites

Publicado en Faro da Cultura

Destacaba Peter Brook, por volta de 1968, naquela marabilla titulada The Empty Space, a necesidade de apostar por un teatro inmediato, quizais porque el sabía, como sabemos agora, que a maioría da xente pode vivir perfectamente sen ningún tipo de arte, mesmo sen ánima. E imaxinaba un teatro capaz de estar á altura das necesidades da sociedade do seu tempo, é dicir dunha sociedade que precisaba referentes novos, que fose capaz de transformarse a si mesma, na procura daquel ideal humanista que tanto alentou coa Revolución Francesa e coa Modernidade.
Viñeron despois os tempos da posmodernidade e púxose en marcha a maquinaria infernal do todo vale, ao punto de que Damien Hirst enchía con cabichas un cinseiro denominado obra de arte, Olvido Gara reclamaba o legado de  Manolo Escobar, e os artistas da presentación escénica declaraban a morte do teatro, enchendo a escena simples accións cotiás e outras ocorrencias que non deixaban de ser un retrato intelectual e artístico dos seus executantes. Mediocridade en estado puro. E a posmodernidade prendeu en Galicia coma os lumes no verán.
Non hai dúbida que todos eses apóstolos da fin do teatro partillan un medo común, cal é o de enfrontarse a un texto para armalo, para dicilo, para falalo, para crear con el un mundo escénico substantivo, para facer del un artificio sonoro e visual, para conformar un espectáculo que deixe no espectador una pegada non superficial. Por iso mesmo Harold Pinter é un autor tan difícil e por iso provoca tanto desdén ou anoxo entre presentadores escénicos e acompañantes. Con Pinter non serven os simulacros.
Quizais o que se propuxeron estes mozos e mozas de Il Maquinario Teatro, con esta proposta primeira, fose precisamente facer un teatro substantivo e necesario, un teatro a favor do teatro e contrario polo tanto a esa dimensión mediática tan popular na actualidade, abeirada ao populismo, aos efectos especiais e á pólvora mollada. Un teatro a favor do público, considerando que o público tamén ten dereito á intelixencia, nun mundo en que se asenta con forza o pensamento débil, como denunciaba non hai tanto Susan George en El pensamiento secuestrado.
Destaca neste espectáculo de Il Maquinario, o traballo de composición do seu director, Tito Asorey, e a adecuada construción dos personaxes que ofrecen Melania Cruz, Fernando González, Laura Míguez e Fran Lareu. E hai na súa actualización na escena un certo pouso daquela dimensión lúdica que Brook reclamaba para o teatro, cando sinalaba que non era máis que un xogo, sendo o xogo unha das actividades humanas máis complexas. Un traballo que se realiza desde una comprensión certa dos elementos de significación da escena, e por iso o espectáculo ten unha coherencia notable, cousa pouco común na nosa escena. Hai que destacar, certamente, ese gusto polo rigor, pola precisión, que fai que o espectáculo acabe por ter unha dimensión sistémica considerable pois todo nel acaba por cadrar, aínda recoñecendo que haxa elementos prescindibles, coma un espazo sonoro que por veces se volve interferencia.
Agroma este primeiro espectáculo de Il Maquinario dun texto de Martin McDonagh que nos fai lembrar ao Pinter primeiro, autor de textos enigmáticos coma The Room, A festa de Aniversario ou The Homecoming, que provocan no lector unha manchea de preguntas sen resposta posible. E Tito Asorey, na versión que fai do texto orixinal, acerta a recoller a esencia dun texto tan duro como difícil, para construír unha proposta escénica en boa medida marcada por unha tonalidade cruel, asentada en palabras que cortan coma coitelos. E aí de novo destacamos o traballo de actores e actrices tan novos e tan notables, que xogan a vontade coa palabra para elaborar un pesadelo atroz, tamén a través das magníficas historias que van debullando aquí e acolá. Non se perdan o espectáculo. Paga a pena.

O home almofada
Recrea Martin McDonagh, neste texto enorme, a peripecia de dous irmáns que viven una vida estraña nun universo a penas recoñecible, a pesar das aparencias, e polo tanto indeterminado, indefinido, innomeable, sen limites precisos, sen ningún tipo de certezas. Pois todo canto se conta e todo canto se di carece de posibilidades de ser contrastado, de ser verificado. Só sabemos que un dos irmáns escribe historias arrepiantes mentres que o outro semella xogar con elas, como se xogaba antes ás películas en rúas e rueiros. E son historias que remiten a un mundo inhóspito, a unha terra baldía, coma en T. S. Eliot.
Dous policías investigan a desaparición de varios nenos en tanto reconstrúen a historia sórdida e macabra dos irmáns, detidos na comisaría. Nese tempo teremos ocasión de escoitar as incribles historias de Katurian, como a do porquiño verde ou a do home almofada, e que en boa medida acaban por ser metáforas poderosas do mundo que habitamos nós. Mais, finalmente, xamais saberemos da natureza verdadeira dos irmás, dos policías, nin tampouco saberemos da natureza verdadeira dos feitos que se nos presentan. E entón chega o tempo do desasosego. Coma en Pinter. Magnífico.

Unha historia
Un home esperta na forca de ferro onde o deixaron para que morrese de fame. Sabe que era culpable do crime polo que o meteron alí, pero non é quen de lembrar o crime cometido. Na encrucillada onde está hai outras dúas forcas; nunha delas hai una placa que na que se pode ler “violador”, e na segunda, outra placa coa lenda “asasino”. Na gaiola do violador hai un esqueleto cuberto de po; hai un vello agonizante dentro da gaiola do asasino. O noso home non pode ler a placa que hai por fóra da súa propia gaiola, así que lle pide ao vello que lla lea, para saber o que fixo. O vello mira a placa, mira ao home, e logo esbírralle na cara anoxado. (Pausa.) Chegan unhas monxas. Rezan polo violador morto. Moi ben. Danlle comer e beber ao vello asasino. Moi ben. Len o crime do noso home. Quedan sen alento e foxen chorando. (Pausa.) Chega un bandoleiro, menos mal. Observa ao violador sen moito interese. Mira ao vello asasino, rompe a fechadura da gaiola, e déixao ir. Acércase á gaiola do noso home, e le o seu crime. O bandoleiro, sorrí un chisco. O noso home devolve o sorriso, un chisco. O bandoleiro apunta coa pistola e atravésalle o corazón. Mentres o noso home morre, berra, “Dime tan só o que fixen!” O bandoleiro vaise sen dicirlle o que fixera. As últimas palabras do noso home foron “Irei ao inferno?” E o último son que escoita é a risa compracida do bandoleiro.