Vibrante eloxio de actor comprometido
Tres pezas novas de Gustavo Pernas
MV García
Con prólogo, ben interesante por certo, do
editor e poeta Miguel Anxo Fernán Vello, Edicións Laiovento, impertérrita malia
a crise brutal, vén de publicar un novo volume con textos de Gustavo Pernas
Cora (Viveiro, 1959), que resultan especialmente relevantes no momento que
estamos a vivir, pois no seu conxunto poden ser tomados como metáforas destes
tempos aciagos e convulsos que ameazan calquera posibilidade de futuro. A
lembranza que fai Fernán Vello dunhas palabras de Piotr Kropotkin, autor daquel
libro lido por millóns de persoas, La
conquista del pan, explica con verdadeira precisión a esencia destes
traballos que conforman un conxunto marcado pola denuncia da opresión, pola
crítica da ignominia, e pola esperanza, a pesar de todo.
En primeiro lugar, hai que destacar o breve “Manifesto
Logomónico” que os precede, e no que o autor, actor e director de escena, fai
unha acendida defensa do personaxe, da ficción, do relato, da acción dramática,
como o fixeron antes outros homes e mulleres que non se deixaron influír por
esa tendencia tan asentada nas teorías da fin (do relato, da historia, do drama….),
e que, en boa medida e en tantas ocasións, só agochan unha incapacidade enorme
para facer algo máis que xogos baleiros, baleiros de palabras. Gustavo Pernas
Cora reivindica así, o logos, e con el a palabra, que o fai posible, pois de
momento os seres humanos construímos a experiencia e o mundo con palabras,
aínda que outros seres vivos o poidan facer con imaxes.
Tamén debemos subliñar a fonda visión crítica da
realidade inmediata que ofrece en cada un dos tres textos, e que se pode
considerar en dous niveis. Dunha banda abrolla esa sensación permanente de que os
seres humanos temos chegado a unha encrucillada na que cómpre recuperar e
articular discursos emancipadores, liberadores, humanizadores, fronte á
estulticia corporativa que se instala no cotiá. Da outra, estoura esa visión
sarcástica do mundo teatral e das súas problemáticas, que son moitas e cunha
dimensión cada vez máis terminal, pois como se lembra no manifesto antedito,
“aquí e agora o teatro non dá para máis, en realidade cada vez dá para menos”.
De igual maneira temos que salientar a defensa
manifesta e vibrante do actor e da interpretación, que acaba por ser unha aposta
radical por un teatro que se asenta naquilo que o teatro é, se por teatro
entendemos ese acto de comunicación entre un actor e un espectador do que
falaron creadores do relevo de Meyerhold, Brecht, Grotowski, Brook ou Boal.
Unha defensa radical do teatro nun momento especialmente crítico, pois amais da
crise sistémica que afecta ao campo, non podemos esquecer visións redutoras do
teatral que a miúdo se asentan en simulacros que acaban por celebrar calquera xogo
conceptual, contorsión corporal, tránsito espacial, emisión vocal, manipulación
de obxectos... Enfrontar un destes textos de Gustavo Pernas Cora implica moito
máis que xogar ás ocorrencias, precisa da fábrica e do oficio do teatro.
Finalmente non deixamos de subliñar o feito de
que os “logomonos falan en galego”, é dicir, supoñen, nestes momentos incertos,
unha defensa da lingua a través dunha das estratexias máis necesarias para a
súa preservación e proxección escénica: mostrar e demostrar que tamén en galego
se poden escribir textos magníficos para actores e actrices magníficos, solos
escénicos cheos de maxia
Tres monólogos
Son Colgados, Pisados, Snakizados, e no
uso do plural hai unha clara indicación de que todos temos ou podemos chegar a
ter esa condición, que non é privativa deses tres personaxes que nos falan
enfiando o texto que lemos. Pois por detrás da “incrible historia de Homesoga,
o Colgado de Celeiro”, da peripecia de “Botamán de Melide, o home que falaba
cos zapatos”, ou da “delirante invención de Nonhé”, están as nosas propias
historias de vida, as pasadas, as presentes e as futuras. Tres textos que
fascinan precisamente pola dimensión universal da traxedia que os seus
personaxes padecen.
Acerta Fernán Vello
ao lembrar as palabras de Castelao, “non vos riades, que o conto é triste”, pois
así é a metáfora que Gustavo Pernas nos traslada, sobre todo na última das
pezas, Snakizados, onde recrea “o día
despois da hecatombe”, e na que abrolla a “fala sincopada dunha criatura no transo
de ser ou non ser parida”. Unha “polifonía onomatopeica” que por veces nos fai
lembrar aquel texto enorme que James Joyce titulou Finnegans Wake, e que invoca necesariamente o exercicio maxistral
dun actor excepcional, como en Beckett. Estamos así ante un vómito de voces en
deconstrución, quizais a derradeira cinta da especie (teatral).